Badanie RTG w ortopedii – co wykrywa i jak przygotować się do rentgena?

Złamanie kości, dziwny ból stawu albo uporczywe problemy z kręgosłupem – w takich przypadkach badanie RTG staje się nieocenionym narzędziem diagnostycznym w rękach ortopedów. Wykorzystując niewidzialne promienie rentgenowskie, umożliwia dokładne zobrazowanie kości i stawów. Dzięki temu możliwe jest szybkie wykrycie urazów, zmian zwyrodnieniowych czy nieprawidłowości w budowie układu kostnego. Badanie rentgenowskie jest szybkie, bezbolesne i dostępne niemal w każdej placówce medycznej. Na czym polega? Czy trzeba się do niego przygotować?

RTG ortopedyczne – co to jest i na czym polega?

RTG (badanie rentgenowskie) jest podstawowym narzędziem diagnostycznym stosowanym w ortopedii. Umożliwia uzyskanie szczegółowych obrazów kości i stawów, które pomagają lekarzom oceni stan układu kostnego oraz przeprowadzić pełną i skuteczną diagnostykę.

Jak działa rentgen?

Badanie RTG wykorzystuje promienie rentgenowskie, które przenikają przez ciało pacjenta i padają na specjalną kliszę lub czujnik cyfrowy, tworząc obraz wnętrza ciała.

• Kości pochłaniają więcej promieni niż inne tkanki, dlatego na obrazie są widoczne jako jasne struktury.
• Tkanki miękkie (np. mięśnie, więzadła) przepuszczają mniej promieni, przez co na zdjęciu są ciemniejsze.

Co można zobaczyć na zdjęciu RTG w ortopedii? Kiedy warto wykonać badanie RTG?

RTG najczęściej wykonuje się, aby zobaczyć:

• złamania kości -czy doszło do złamania, jak wygląda linia złamania i czy odłamy kostne są przesunięte)
• zwichnięcia i przemieszczenia – położenie stawów i stopień ich przemieszczenia,
• zmiany zwyrodnieniowe – deformacje stawów, utratę chrząstki stawowej, obecność narośli kostnych,
• wady postawy – skolioza, nadmierna kifoza i inne deformacje kręgosłupa,
• stan kości po urazach lub operacjach – proces gojenia się kości, kontrola poprawności umiejscowienia implantów lub śrub ortopedycznych.

Badanie RTG – przeciwwskazania

Badanie RTG jest bezpieczne, ale istnieją sytuacje, w których jego wykonanie może być niewskazane lub wymaga szczególnej ostrożności. Bezwględnym przeciwwskazaniem do rentgena jest pierwszy trymestr ciąży.

Promieniowanie rentgenowskie, zwłaszcza w początkowej fazie ciąży, może wpłynąć na rozwój płodu.

Przeciwwskazania względne do badania rentgenowskiego to:

1. Ciąża – drugi i trzeci trymestr.
   W kolejnych trymestrach RTG można wykonywać tylko w przypadku poważnych urazów. Stosuje się wtedy maksymalne środki ochrony, takie jak fartuchy ołowiane, aby zminimalizować ekspozycję na promieniowanie.
2. Wielokrotne badania w krótkim czasie.
   Zbyt częste wykonywanie RTG może wiązać się z niepotrzebnym narażeniem na promieniowanie, dlatego należy ograniczyć je do koniecznego minimum. Alternatywnie lekarz może zlecić badania USG lub rezonans magnetyczny (MRI).
3. Alergia na środek kontrastowy (przy badaniach z kontrastem).
   Jeśli RTG wymaga użycia środka kontrastowego, np. w badaniu przewodu pokarmowego, alergia na kontrast stanowi przeciwwskazanie. W takich przypadkach są rozważane inne metody diagnostyczne.
4. Brak współpracy pacjenta.
   Jeśli pacjent ma trudności z utrzymaniem nieruchomej pozycji podczas RTG, opiekun może pomóc w ustabilizowaniu pacjenta za pomocą specjalnych akcesoriów. W przypadku braku możliwości uzyskania czytelnego obrazu lekarz zleca alternatywne badanie, takie jak USG lub MRI.

RTG u dzieci, badanie RTG u kobiet w ciąży i RTG u osób starszych z implantami

U dzieci dawka promieniowania jest zawsze minimalizowana dzięki najnowocześniejszego sprzętu i technik. Podczas badania radiolodzy zakładają pacjentom fartuchy ołowiane, które chronią wrażliwe obszary ciała. Aby zmniejszyć stres dziecka, warto wcześniej wyjaśnić, na czym polega badanie, i zapewnić obecność opiekuna podczas jego wykonywania.

RTG u kobiet w ciąży

RTG jest przeciwwskazane w pierwszym trymestrze ciąży. W późniejszych etapach może być wykonywane jedynie w sytuacjach awaryjnych, takich jak złamania czy poważne urazy, ale wyłącznie po uzyskaniu zgody lekarza prowadzącego ciążę. W miarę możliwości zaleca się rozważenie innych metod diagnostycznych, np. USG.

RTG u osób starszych z implantami

Metalowe implanty, takie jak protezy czy endoprotezy (np. kolana), mogą zakłócać obraz RTG, powodując tzw. artefakty. Personel techniczny radzi sobie z tym, odpowiednio ustawiając pacjenta oraz wykonując zdjęcia z różnych perspektyw, aby uzyskać jak najdokładniejszy obraz innych struktur. Badanie jest w pełni bezpieczne i standardowo wykonywane u seniorów z implantami.

Przebieg badania RTG krok po kroku

1. Rejestracja i przygotowanie pacjenta.
   Po przybyciu na badanie pacjent rejestruje się i informuje personel o ewentualnych szczególnych sytuacjach, np. ciąży. Następnie zostaje poproszony o zdjęcie metalowych przedmiotów (biżuterii, paska, zegarka) oraz o zdjęcie części ubrania, jeśli jest to konieczne.
2. Ustawienie pacjenta przez technika.
   Technik radiolog ustawia pacjenta w odpowiedniej pozycji (stojącej, siedzącej lub leżącej), zależnej od badanego obszaru ciała Ważne jest zachowanie bezruchu, aby uzyskany obraz był wyraźny.
3. Krótki czas trwania ekspozycji.
   Samo wykonanie zdjęcia trwa zaledwie kilka sekund. Technik opuszcza pomieszczenie na czas ekspozycji, aby uniknąć niepotrzebnego narażenia na promieniowanie.

Jak długo trzeba czekać na wyniki badania RTG?

Wyniki obrazu RTG są zazwyczaj dostępne od razu po badaniu. Jeśli placówka, w której zostało wykonane badanie, ma duże obłożenie – wówczas mogą być wydane następnego dnia.

Na sporządzony przez radiologa pełny opis badania trzeba poczekać nieco dłużej. Niektóre placówki medyczne mają system wydawania kompletu badań, czyli obrazu rentgenowskiego razem z jego opisem. Wtedy czas oczekiwania wynosi często kilka dni, a nawet tygodni.

Coraz częściej obrazy rentgenowskie przekazywane są pacjentowi w formie cyfrowej, na przykład na płycie CD, co ułatwia ich przechowywanie i dostarczanie do lekarza.

Otrzymałem wyniki RTG i co dalej?

Po otrzymaniu wyników, przekaż je lekarzowi prowadzącemu, który zlecił badanie RTG. Lekarz zinterpretuje je w zestawieniu z innymi wynikami diagnostycznymi oraz ogólnym stanem Twojego zdrowia. W razie potrzeby wyniki możesz także skonsultować ze specjalistą, na przykład ze swoim ortopedą.
Przed wykonaniem RTG, spytaj, ile czasu zajmie przygotowanie pełnego kompletu wyników, aby odpowiednio zaplanować wizytę kontrolną. Zapraszam do zapoznania się z listą placówek, w których przyjmuję w zakładce Kontakt.

Jak przygotować się do badania RTG?

Przed RTG nie trzeba czynić specjalnych przygotować takich jak zmiana diety czy unikanie określonych aktywności. Niemniej pamiętaj o tym, aby:

1. Zabrać skierowanie, jeśli badanie jest wykonywane w ramach NFZ. W przypadku placówek prywatnych może nie być wymagane, ale warto upewnić się, kontaktując się wcześniej z placówką.
2. Poinformować lekarza o szczególnych sytuacjach, np. byciu w ciąży lub podejrzeniu, że się w niej jest.
3. Nie przychodzić na badanie ubranym w metalowe przedmioty. Wybierz się na nie najlepiej w wygodnym ubraniu bez guzików, zamków czy sprzączek. Do RTG należy również zdjąć zegarek, biżuterię i okulary.

Ile kosztuje RTG prywatnie i czy można wykonać je na NFZ?

Koszt badania RTG w placówkach prywatnych waha się od około 50 do 200 zł, w zależności od:

• badanego obszaru ciała,
• liczby miejsc poddawanych badaniu,
• lokalizacji placówki.

W większych miastach i nowocześniejszych ośrodkach ceny mogą być wyższe. Na przykład RTG jednej kończyny będzie kosztowało mniej. Z kolei za bardziej złożone badanie (takie jak RTG kręgosłupa w kilku projekcjach) będziesz musiał zapłacić więcej.

W ramach Narodowego Funduszu Zdrowia (NFZ) badanie RTG jest bezpłatne, ale wymaga skierowania od lekarza prowadzącego. Pamiętaj jednak, że czas oczekiwania na badanie w placówkach publicznych może być dłuższy niż w prywatnych klinikach, zwłaszcza w przypadku bardziej popularnych ośrodków. Jeśli zależy Ci na szybkim wykonaniu badania, rozważ skorzystanie z prywatnej placówki.

Czy badanie rentgenowskie jest bezpieczne?

Dawka promieniowania w badaniu RTG jest niewielka i kontrolowana. Nowoczesne aparaty RTG wykorzystują zaawansowaną technologię, która pozwala zminimalizować ekspozycję na promieniowanie, dostarczając jednocześnie wysokiej jakości obraz diagnostyczny.
Aby zwiększyć bezpieczeństwo, stosuje się środki ochronne w postaci fartuchów i kamizelek ołowianych, które zabezpieczają wrażliwe obszary ciała (np. narządy rozrodcze) przed niepotrzebną ekspozycją.

Badanie RTG na tle innych metod obrazowych

Tomografia komputerowa (CT) oferuje bardziej szczegółowe obrazy, szczególnie w diagnostyce urazów wielonarządowych czy nowotworów. Wiąże się jednak z wyższą dawką promieniowania i wyższymi kosztami niż RTG. Rezonans magnetyczny (MRI) doskonale sprawdza się w badaniu tkanek miękkich, takich jak więzadła czy rdzeń kręgowy, a jego zaletą jest brak promieniowania. Jest jednak droższy i czasochłonny.

Badanie USG to z kolei bezpieczna i szybka metoda, szczególnie użyteczna w diagnostyce tkanek miękkich czy naczyń krwionośnych. Niezbyt sprawdza się jednak w obrazowaniu kości.

Badanie rentgenowskie – bezpieczeństwo i przebieg – podsumowanie

Badanie rentgenowskie (RTG) to nieskomplikowana i bezbolesna metoda diagnostyczna. W ortopedii jest szczególnie przydatna w przypadku urazów kości i stawów, bóli stawów i problemów z kręgosłupem.
Wykonywany na zlecenie lekarza rentgen pozwala precyzyjnie ocenić stan kości i stawów oraz monitorować proces gojenia. Co ważne – RTG nie wymaga specjalnego przygotowania. Wystarczy zdjąć metalowe przedmioty, takie jak biżuteria czy pasek, które mogą zakłócić obraz.

W ramach NFZ badanie jest bezpłatne ze skierowaniem. Z kolei w placówkach prywatnych jego koszt wynosi od 50 do 200 zł.

FAQ – najczęściej zadawane pytania przez pacjentów o badanie RTG

1. Czy RTG jest bolesne?
   Nie, badanie RTG jest całkowicie bezbolesne. Pacjent podczas badania jedynie stoi, siedzi lub leży w odpowiedniej pozycji, a technik radiolog wykonuje zdjęcie. Jedynym potencjalnym dyskomfortem może być konieczność utrzymania nieruchomej pozycji przez kilka sekund.
2. Czy mogę zrobić RTG bez skierowania?
   Tak, w placówkach prywatnych można wykonać RTG bez skierowania, ale należy liczyć się z pełnym kosztem badania. Natomiast w ramach NFZ skierowanie od lekarza jest konieczne.
3. Jak długo trwa badanie?
   Samo badanie RTG trwa bardzo krótko – zazwyczaj od kilku sekund do kilku minut, w zależności od liczby zdjęć i obszaru badanego ciała. Cała wizyta, włącznie z przygotowaniem, może zająć od kilkunastu do kilkudziesięciu minut.
4. Czy promieniowanie RTG może zaszkodzić dzieciom?
   RTG u dzieci najlepiej wykonywać wyłącznie w uzasadnionych przypadkach, gdy korzyści diagnostyczne przewyższają potencjalne ryzyko. Aby zapewnić maksymalne bezpieczeństwo, dzieci są podczas badania chronione specjalnymi osłonami ochronnymi, takimi jak fartuchy ołowiane, które zabezpieczają wrażliwe obszary ciała przed promieniowaniem. Dzięki nowoczesnym technologiom dawki promieniowania są minimalne, a badanie wykonywane przez wykwalifikowany personel jest w pełni bezpieczne.

Bibliografia

1. Pruszyński B., Cieszanowski A., Radiologia. Diagnostyka obrazowa. RTG TK USG i MR, Wydawnictwo PZWL 2022.
2. Pruszyński B., Diagnostyka obrazowa. Podstawy teoretyczne i metodyka badań, Wydawnictwo PZWL 2009.

Przeczytaj też:

1. Złamanie kostki bocznej – na czym polega i jak przebiega leczenie urazu w obrębie stawu skokowego?
2. Opis przypadku – zgniecenie i skręcenie stawu skokowego
3. Kręgozmyk – przyczyny, objawy i leczenie przodu- i tyłozmyku. Jakie ćwiczenia? Kiedy iść na rehabilitację?