Podstawowym zabiegiem operacyjnym w chorobie zwyrodnieniowej kolana jest endoprotezoplastyka. Wykonuje się go przede wszystkim u osób w zaawansowanym stadium rozwoju gonartrozy. W niektórych przypadkach stosuje się jeszcze inne zabiegi, spośród których najważniejsze to artroskopia oraz osteotomia korekcyjna w obrębie stawu kolanowego. Poniżej opisuję operacyjne metody leczenia artrozy kolana, w tym przede wszystkim za pomocą wszczepienia endoprotezy – wskazania, przeciwwskazania, rodzaje, przebieg operacji.
Spis treści
Endoproteza stawu kolanowego
Endoprotezoplastyka stawu kolanowego jest to, w uproszczeniu, wymiana uszkodzonych w wyniku procesu zwyrodnieniowego elementów stawowych. Zabieg ten wykonuje się u chorych z zaawansowaną chorobą zwyrodnieniową, u których inne sposoby leczenia nie przynoszą rezultatu w zakresie złagodzenia dolegliwości bólowych oraz podtrzymania normalnej aktywności życia codziennego.
Głównymi celami zabiegu endoprotezoplastyki kolana są:
uwolnienie chorego od uciążliwych dolegliwości bólowych lub wyraźne ich zmniejszenie,
korekcja zaburzonej osi stawu i poprawa jego stabilności,
przywrócenie w jak największym stopniu prawidłowego zakresu ruchu i prawidłowej funkcji statycznej i dynamicznej kończyny dolnej,
poprawienie jakości życia chorego w szerokim tego słowa znaczeniu.
Podstawową zasadą postępowania ortopedycznego jest przestrzeganie zasad implantacji, tzn. wskazań, przeciwskazań i warunków koniecznych do uzyskania optymalnego wyniku.
Wymagane czynniki stanu zdrowia pacjenta
Za pierwszy, niezbędny warunek wszczepienia endoprotezy uważa się jakość struktury tkanki kostnej, na której osadzony jest tzw. element piszczelowy, czyli warstwy podchrzęstne kłykci kości piszczelowej.
Do innych, nie mniej ważnych czynników trzeba zaliczyć: wydolność więzadłową stawu, wielkość resekcji kostnych, zmiany okołostawowe, od których zależy wybór typu modelu implantu, jego zamocowania, a w konsekwencji wynik pooperacyjny.
Wskazania do alloplastyki kolana
Wskazania do endoprotezoplastyki stawu kolanowego dotyczą osób, które dotyka:
ograniczenie aktywności wynikające z objawów gonartrozy,
wiek powyżej 60 lat (przeciwskazanie względne),
wysoki stopień destrukcji stawu kolanowego z małym zakresem ruchu,
duża niestabilność lub podwichnięcie stawu,
silne i uporczywe dolegliwości bólowe występujące zarówno w spoczynku, jak i w nocy, mimo stosowania środków przeciwbólowych i przeciwzapalnych,
rozległa destrukcja powierzchni stawowych (również stawu rzepkowo-udowego) ze zniekształceniami i znacznymi ograniczeniami ruchomości funkcji kolana,
wyczerpanie innych możliwości leczenia farmakologicznego i operacyjnego (artroskopia, debridement, shaving, synovectomia, osteotomia),
trójprzedziałowa artroza powierzchni stawowych stawu kolanowego, tzn. stawu piszczelowo-udowego i rzepkowo-udowego.
Przeciwskazania do endoprotezoplastyki stawu kolanowego
Głównymi przeciwskazaniami do operacji założenia endoprotezy są:
infekcja stawu lub jego okolicy (należy wykluczyć istnienie innych ognisk infekcyjnych w organizmie przed operacją tj. nerek, skóry, zębów,
brak wydolności mięśniowej (np. niedowłady po udarze mózgu),
Budowa, waga i rodzaje nowoczesnych endoprotez stawu kolanowego
Endoproteza stawu kolanowego w większości przypadków składa się zasadniczo z 3-4 komponentów:
komponentu udowego,
komponentu piszczelowego z wkładką różnej grubości,
części rzepkowej (obecnie bardzo rzadko używanej).
Części udowe endoprotezy produkowane są najczęściej ze stopów tytanu (Ti) lub kobaltu i chromu (CoCr). Wkładka piszczelowa wykonana jest z polietylenu o dużej gęstości. Całkowity ciężar implantu w zależności od jego rozmiarów wynosi 200 – 400 g.
W tym artykule omawiam wyłącznie endoprotezy całkowite (=dwuprzedziałowe – przedział przyśrodkowy i boczny) oraz cementowane. Są to zdecydowanie najczęstsze zabiegi przy zaawansowanej chorobie zwyrodnieniowej stawu kolanowego.
Endoproteza jednoprzedziałowa. Źródło: MBq Disk – Praca własna (Tekst oryginalny: selbst erstellt), Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=23642006
Możliwa jest też implantacja endoprotezy jednoprzedziałowej. W praktyce dotyczy to prawie zawsze przedziału przyśrodkowego w kolanie szpotawym. Zabieg ten jest mniej inwazyjny, pacjenci szybciej dochodzą do pełnej sprawności, możliwe jest uzyskanie większej ruchomości pooperacyjnej.
Jednak, aby być zakwalifikowanym do tego typu zabiegu trzeba mieć zdrowy przedział boczny stawu kolanowego – zarówno pod względem kostnym, jak i aparatu łąkotkowo-więzadłowym. W związku z tym, niewielu pacjentów spełnia to kryterium.
Decyzja co do typu i rodzaju endoprotezy należy do dobrego lekarza ortopedy wykonującego zabieg endoprotezoplastyki stawu kolanowego. Technika operacyjna jest najważniejszym czynnikiem w uzyskaniu dobrych wyników w alloplastyce kolana.
Przywrócenie prawidłowej osi kończyny i zapewnienie równomiernego rozkładu obciążeń na powierzchniach elementów endoprotezy stanowi główny czynnik wpływający na trwałość osiągniętego dobrego wyniku pooperacyjnego i zużycie komponentu wszczepu.
Do zabiegu endoprotezoplastyki stawu kolanowego pacjent jest znieczulany przez anestezjologa ogólnie (rura dotchawicza) lub podpajęczynówkowo (znieczulenie „w kręgosłup”).
Następnie pacjent jest układany na stole operacyjnym na plecach z kolanem zgiętym do ok. 90 stopni i kończyną ustabilizowaną w tej pozycji przez system podpórek. W większości przypadków na udo operowanej kończyny zakładana jest opaska pneumatyczna umożliwiająca wykonanie operacji w bezkrwawym polu.
Pole operacyjne przygotowane jest w sposób typowy przez zastosowanie środków antyseptycznych i folii samoprzylepnej.
Po wykonaniu dostępu operacyjnego (przecięcie skóry) i dojścia do wnętrza stawu, operator oczyszcza wstępnie staw z osteofitów. Najczęściej stosuje się dojście przednio-przyśrodkowe i cięcie w kierunku mięśnia prostego uda. Umożliwia to przemieszczenie rzepki do boku i dobry wgląd do stawu.
Następnie ścinana jest powierzchnia stawowa bliższego końca kości piszczelowej, prostopadle do osi mechanicznej tej kości. Linia cięcia wyznaczana jest za pomocą specjalnego instrumentarium. W drugiej kolejności podobnie jest opracowywany dalszy koniec kości udowej. Z obu kości usuwana jest taka ilość tkanek, aby elementy endoprotezy odtwarzały poziom linii stawowej po osadzeniu w kolanie.
Kolejnym krokiem jest dobór odpowiedniego rozmiaru elementów protezy na podstawie próbnych przymiarów oraz opracowanie okołostawowych tkanek miękkich, by zapewnić optymalną ruchomość i stabilność operowanego stawu.
Następny etap zabiegu polega na zamocowaniu docelowych komponentów endoprotezy stawu kolanowego. Odbywa się to najczęściej za pomocą specjalnego, szybko wiążącego cementu kostnego, choć istnieją również endoprotezy kolana mocowane bezcementowo.
Operacja kończy się sprawdzeniem ruchomości stawu, długości kończyny oraz zamknięciem stawu i szyciem warstwowym (powięź, tkanka podskórna, skóra właściwa).
W stawie pozostawiany jest zazwyczaj cienki przewód, przez który podaje się po operacji lek przeciwbólowy. Usuwa się go przed wyjściem pacjenta ze szpitala.
Ile czasu trwa endoprotezoplastyka stawu kolanowego?
Operacja wszczepienia endoprotezy stawu kolanowego trwa najczęściej od 1 do 1,5 godziny. W szpitalach, w których pracuję, hospitalizacja trwa 3 dni, np.
pacjent przychodzi do szpitala w niedzielę,
w poniedziałek ma zabieg operacyjny,
w środę wychodzi do domu – najczęściej około godziny 15).
Atroskopia i osteotomia – czym są?
Artroskopia stawu kolanowego może być zalecana u pacjentów z chorobą zwyrodnieniową stawu, jeśli zmianom zwyrodnieniowym towarzyszą strukturalne uszkodzenia niektórych elementów stawu, np. objawowe uszkodzenia łąkotek, których istnienie przyspiesza postęp zmian zwyrodnieniowych.
Osteotomia jest operacją umożliwiającą korekcję nieprawidłowego ustawienia stawu kolanowego (koślawość kolan lub szpotawe kolana), które przyśpiesza proces uszkadzania powierzchni stawowych. Zabieg ten jest zalecany u młodszych pacjentów.
Warsztaty na sztucznych kościach z endoprotezoplastyki stawu kolanowego – maj 2021
