Rezonans magnetyczny w ortopedii – na czym polega badanie MRI, co diagnozuje? Koszt i przygotowanie

Rezonans magnetyczny (MRI) to jedna z najbardziej precyzyjnych i bezpiecznych metod diagnostycznych współczesnej medycyny. Dzięki wykorzystaniu silnego pola magnetycznego i fal radiowych pozwala na szczegółowe zobrazowanie tkanek miękkich, narządów wewnętrznych i struktur układu nerwowego bez narażania pacjenta na szkodliwe promieniowanie. W tym artykule dowiesz się, jak działa MRI, w jakich przypadkach ortopedycznych jest niezastąpiony, jakie są przeciwwskazania do jego wykonania oraz jak przygotować się do badania. Odpowiemy też na najczęstsze pytania pacjentów dotyczące kosztów, bezpieczeństwa i alternatywnych metod obrazowania.

Co to jest rezonans magnetyczny?

Rezonans magnetyczny (a ang. MRI – Magnetic Resonance Imaging) to zaawansowane badanie obrazowe, które wykorzystuje właściwości atomów wodoru obecnych w tkankach organizmu. Pod wpływem silnego pola magnetycznego i fal radiowych atomy te emitują sygnały, które są przetwarzane na szczegółowe obrazy przekrojowe lub trójwymiarowe.

W przeciwieństwie do tomografii komputerowej (CT), MRI nie wykorzystuje promieniowania jonizującego, co czyni je bezpieczniejszym dla pacjentów wymagających częstej diagnostyki, np. sportowców lub osób z przewlekłymi schorzeniami.

Jak wygląda aparat do MRI?

Aparat MRI ma formę dużej, cylindrycznej tuby z otwartymi końcami, wewnątrz której znajduje się ruchomy stół dla pacjenta. Nowoczesne urządzenia mogą ważyć nawet kilka ton ze względu na obecność potężnych magnesów nadprzewodzących. W przypadku osób z klaustrofobią dostępne są również aparaty typu „open MRI” o otwartej konstrukcji, które minimalizują uczucie zamknięcia.

Zastosowanie rezonansu magnetycznego w ortopedii

W ortopedii MRI odgrywa kluczową rolę w diagnostyce tkanek miękkich i zmian niewidocznych w tradycyjnym RTG. Oto główne obszary zastosowań:

Diagnostyka urazów stawów i tkanek miękkich

MRI pozwala na precyzyjną ocenę:

• zerwanych więzadeł (np. więzadła krzyżowego w kolanie),
• uszkodzonych ścięgien (np. ścięgna Achillesa),
• stawów biodrowych i barkowych, w tym konfliktu panewkowo-udowego (FAI),
• obrzęków szpiku kostnego po urazach.

Schorzenia kręgosłupa

MRI jest złotym standardem w diagnostyce:

• przepuklin i wypuklin dyskowych,
• zwężeń kanału kręgowego,
• stanów zapalnych rdzenia kręgowego,
• nowotworów kości i tkanek miękkich.

Monitorowanie leczenia

Badanie wykorzystuje się do oceny:

• procesu gojenia po operacjach (np. rekonstrukcji ACL),
• efektów terapii w chorobach zwyrodnieniowych ,
• aktywności stanu zapalnego w reumatologii.

Przeciwwskazania do wykonania MRI

Pomimo bezpieczeństwa, istnieją bezwzględne przeciwwskazania:

• Rozrusznik serca lub neurostymulatory – pole magnetyczne może zakłócać ich działanie,
• Metalowe implanty (np. klipsy naczyniowe, śruby ortopedyczne z ferromagnetyków),
• Ciała obce w gałce ocznej (np. opiłki metalu).

Względne przeciwwskazania obejmują:

• ciążę (zwłaszcza I trymestr),
• klaustrofobię (wymaga podania leków uspokajających),
• niewydolność nerek przy użyciu kontrastu z gadolinem.

Przygotowanie do badania – o czym pamiętać?

Aby badanie przebiegło sprawnie i dało wiarygodne wyniki, zastosuj się do tych zaleceń:

• Zdejmij wszystkie metalowe przedmioty – zegarki, biżuterię, paski z klamrą, a nawet staniki z fiszbinami. Metal może zakłócać działanie pola magnetycznego.
• Zrezygnuj z makijażu z dodatkiem mikroblaszek – niektóre kosmetyki do powiek lub rozświetlacze zawierają metaliczne drobinki, które nagrzewają się podczas badania.
• Przyjmuj leki zgodnie z dotychczasowym harmonogramem – chyba że lekarz wyraźnie zalecił ich odstawienie (np. metforminy przy kontraście).
• Bądź na czczo 4-6 godzin przed badaniem – wymóg dotyczy wyłącznie rezonansu jamy brzusznej lub podania środka kontrastowego.

Jak przebiega badanie rezonansem magnetycznym?

Badanie MRI to procedura całkowicie bezbolesna, jednak wymaga od pacjenta zachowania
bezruchu przez dłuższy czas. Oto jak wygląda przebieg badania:

1. Przygotowanie do badania – zdjęcie wszystkich metalowych przedmiotów i przebranie się w specjalną odzież (gdy jest to konieczne),
2. Ułożenie na stole diagnostycznym – technik pomoże przyjąć odpowiednią pozycję,
3. Wprowadzenie do aparatu MRI – stół wjeżdża do tunelu aparatu,
4. Właściwe badanie – trwa około 20-40 minut, w zależności od badanego obszaru.

Jak długo trwa rezonans magnetyczny?

Samo badanie MRI trwa zazwyczaj od 20 do 40 minut, w zależności od badanego obszaru i liczby
wymaganych sekwencji. W niektórych przypadkach może być konieczne wykonanie dodatkowych
projekcji, co wydłuża czas badania.

Rezonans magnetyczny z kontrastem – kiedy jest konieczny?

Środek kontrastowy zawierający gadolin podaje się dożylnie w około 30-40% badań MRI w ortopedii. Jego zastosowanie znacząco poprawia widoczność unaczynionych tkanek i dynamicznych procesów patologicznych.

Kluczowe wskazania do podania kontrastu

• Diagnostyka zapaleń szpiku kostnego – kontrast uwidacznia obszary zwiększonej przepuszczalności naczyń²
• Różnicowanie blizny pooperacyjnej od nawrotu przepukliny dyskowej
• Ocena aktywności procesu zapalnego w reumatoidalnym zapaleniu stawów
• Podejrzenie nowotworów złośliwych – kontrast uwypukla unaczynienie guza

MRI vs inne metody obrazowania

Wybór odpowiedniej metody diagnostycznej zależy od rodzaju podejrzewanej patologii, dostępności sprzętu oraz stanu pacjenta. Rezonans magnetyczny, choć uważany za „złoty standard” w obrazowaniu tkanek miękkich, nie zawsze jest najlepszym rozwiązaniem. Porównajmy go z innymi popularnymi technikami:

Tomografia komputerowa (TK/CT) wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie, przez co nie jest zalecana przy częstych kontrolach. Jednak błyskawicznie obrazuje złamania i krwotoki wewnętrzne – w nagłych przypadkach ratuje życie. Jej słabością jest słaba rozdzielczość mięśni i więzadeł.

Badanie RTG to podstawa diagnostyki złamań i zwyrodnień stawów. Choć nie wykryje wczesnych zmian w chrząstce czy obrzęku szpiku, pozostaje najszybszą i najtańszą metodą. Niestety, powtarzane RTG wiąże się z kumulacją dawek promieniowania.

Ultrasonografia (USG) doskonale sprawdza się przy ocenie powierzchownych struktur jak ścięgna czy kaletki maziowe. Pozwala na badanie dynamiczne (w ruchu) i jest całkowicie bezpieczna. Jej ograniczeniem jest niska skuteczność w obrazowaniu głęboko położonych tkanek (np. krążków międzykręgowych).

Koszty i dostępność badania – ile czeka się na rezonans?

Cena MRI w Polsce wynosi:

• 350-700 zł za badanie stawu (np. kolano, bark),
• 800-1600 zł za rezonans kręgosłupa (wyższa cena, gdy badamy kilka odcinków),
• 1500-2500 zł za całe ciało.

Na NFZ badanie jest refundowane ze skierowaniem, jednak czas oczekiwania może przekraczać kilka miesięcy.

Najnowsze technologie w badaniach MRI

Współczesna diagnostyka rezonansem magnetycznym korzysta z zaawansowanych rozwiązań
technologicznych, takich jak:

• aparaty o wysokim natężeniu pola magnetycznego (3 Tesla i więcej),
• specjalistyczne cewki dedykowane do badań ortopedycznych,
• systemy redukcji artefaktów od implantów metalowych,
• oprogramowanie do rekonstrukcji 3D i analizy ilościowej.

FAQ – najczęstsze pytania o MRI

1. Czy MRI jest bolesne?
   Badanie jest bezbolesne. Dyskomfort może wynikać jedynie z konieczności leżenia w bezruchu.
2. Czy z implantem zębowym można wykonać MRI?
   Większość współczesnych implantów dentystycznych jest kompatybilna z MRI – należy jednak poinformować o nich personel.
3. Jak długo trwa opis wyniku?
   Obrazy są dostępne od razu, ale opis radiologa zwykle przygotowywany jest w ciągu 3-5 dni roboczych.

Bibliografia

1. Hollenberg G.M., „Rezonans magnetyczny układu mięśniowo-szkieletowego”, Edra Urban & Partner, 2020.
2. Nalazek A., Kamińska E, Kaźmierczak U., Trela E., „Leczenie, diagnostyka i profilaktyka stawu biodrowego w chorobie zwyrodnieniowej”, Journal of Health Sciences, 2014.
3. Stoller D., Magnetic Resonance Imaging in Orthopaedics and Sports Medicine, Wolters Kluwer Health 2022.
4. Helms C., Fundamentals of Skeletal Radiology, 5th Edition, Elsevier 2020.

Przeczytaj też:

• Tomografia komputerowa w ortopedii – kiedy warto ją wykonać?
• Artroskopia kolana – rewolucyjna metoda diagnozy i leczenia