Choroba Scheuermanna, czyli kifoza młodzieńcza, to schorzenie kręgosłupa, które charakteryzuje się nadmiernym wygięciem odcinka piersiowego lub lędźwiowego. Powolny i subtelny rozwój tego schorzenia sprawia, że pierwsze objawy – zaokrąglone plecy czy ból w odcinku piersiowym kręgosłupa, często są przypisywane długim godzinom spędzonym przed komputerem. Jednak ta z pozoru niewinna zmiana w sylwetce – jeśli nie zostanie odpowiednio wcześnie rozpoznana i leczona – może prowadzić do trwałych deformacji kręgosłupa. W tym artykule przyjrzymy się, czym dokładnie jest choroba Scheuermanna, jak rozpoznać jej objawy oraz jakie są najlepsze sposoby jej leczenia.
Spis treści
Choroba Scheuermanna – co to jest i na czym polega?
Choroba Scheuermanna (kifoza młodzieńcza) jest schorzeniem kręgosłupa, które objawia się nadmiernym wygięciem kifotycznym (czyli w kierunku tylnym) oraz klinowatym ustawieniem kręgów w odcinku piersiowym (najczęściej), piersiowo-lędźwiowym lub lędźwiowym (najrzadziej). Szczyt zniekształcenia przypada najczęściej między kręgiem Th7 a Th10.
Doprecyzowując – kifoza sama w sobie jest prawidłową krzywizną kręgosłupa. Jednak nadmierne kifotyczne wygięcie kręgosłupa oznacza, że krzywizna ta jest bardziej zaokrąglona niż powinna, co prowadzi do widocznego „garbu”, obecnego w chorobie Scheuermanna.
Kiedy rozwija się choroba Scheuermanna?
Kifoza młodzieńcza zazwyczaj dotyka dzieci i młodzież w okresie intensywnego wzrostu, czyli najczęściej między 10. a 16. rokiem życia. W tym czasie organizm rośnie szybko, a rozwijające się kręgi mogą formować się w nieprawidłowy sposób, co nazywa się sklinowaceniem kręgów. Rozumiemy to jako zmianę ich kształtu z prostokątnego na zwężony po stronie wygięcia.
Choć schorzenie może dotyczyć zarówno chłopców, jak i dziewcząt, to częściej diagnozowane jest u płci męskiej. W zaawansowanych przypadkach kifoza kręgosłupa może być na tyle wyraźna, że deformacja jest widoczna gołym okiem, a to często jest impulsem do podjęcia diagnostyki i leczenia.
Kifoza młodzieńcza – objawy
Kifoza młodzieńcza rozwija się powoli, przez co jej początkowe objawy są często niezauważane lub przypisywane innym przyczynom. Rodzice – widząc zaokrąglenie pleców u dziecka lub słysząc o bólu w okolicy odcinka piersiowego – mogą sądzić, że wynika to ze spędzania zbyt długiego czasu przed komputerem lub niewłaściwej pozycji podczas nauki. Z tego powodu pierwsze symptomy choroby bywają bagatelizowane, choć kifoza cały czas postępuje.
Typowe objawy kifozy młodzieńczej to:
ból w odcinku piersiowym kręgosłupa,
zaokrąglone plecy, często określane jako „garb”,
sztywność i zmniejszona ruchomość kręgosłupa,
zmęczenie lub dyskomfort po długim siedzeniu lub staniu,
asymetria pleców, szczególnie przy pochyleniu się do przodu,
w zaawansowanych przypadkach: problemy z oddychaniem (z powodu nacisku na klatkę piersiową),
Na skutek zaburzonej postawy ciała obserwuje się również przykurcz zginaczy kolana. Z tego powodu dzieci mogą mieć duże trudności w pochyleniu tułowia do przodu.
Choroba Scheuermanna – przyczyny
Na pojawienie się choroby Scheuermanna mogą wpływać zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Mimo iż nie jest to schorzenie o podłożu zapalnym czy urazowym, zmiany strukturalne kręgosłupa pojawiają się w okresie intensywnego wzrostu, co sugeruje, że pewne zaburzenia w procesie dojrzewania układu kostnego mogą odgrywać kluczową rolę w jej rozwoju. Do hipotetycznych przyczyn kifozy młodzieńczej należą:
czynniki genetyczne – występowanie w linii pokoleniowej predysponuje do jej wystąpienia u kolejnych pokoleń,
zaburzenia kostne związane z nieprawidłowym rozwojem płytek wzrostowych w kręgach, co prowadzi do ich nierównomiernego wzrostu i deformacji trzonów kręgów,
zaburzenia biomechaniczne – niektóre teorie sugerują, że nierównomierne obciążenie kręgosłupa w okresie wzrostu może prowadzić do powstania deformacji,
zmiany hormonalne, a szczególnie te związane z okresem dojrzewania, mogą wpływać na rozwój układu kostnego i sprzyjać powstaniu kifozy.
Kto jest narażony na kifozę młodzieńcza? Czynniki ryzyka, które wpływają na rozwój choroby
Jednymi z głównych czynników ryzyka choroby Scheuermanna są wspomniane już wiek wiek, płeć męska i predyspozycje genetyczne. Jednak nie bez znaczenia jest również regularne i nadmierne obciążenie kręgosłupa. Długotrwałe siedzenie w nieprawidłowej pozycji czy intensywny wysiłek fizyczny mogą nasilać objawy i pogłębiać deformacje, choć same w sobie nie są bezpośrednią przyczyną choroby.
Diagnostyka choroby Scheuermanna – na czym polega?
Diagnoza choroby Scheuermanna opiera się przede wszystkim na szczegółowym wywiadzie, w którym lekarz ortopeda ustala czynniki genetyczne oraz styl życia pacjenta. Ważne jest przeanalizowanie, czy dziecko jest narażone na duże obciążenia kręgosłupa, na przykład z powodu uprawiania sportu lub noszenia ciężkich plecaków.
Kolejny krok diagnostyczny to badanie kliniczne, które polega na obserwacji sylwetki pacjenta. Lekarz ocenia:
W późniejszych etapach choroby zalecałbym wykonanie tomografii komputerowej (TK) lub rezonansu magnetycznego (MRI). Te badania mogą wykazać dodatkowe zmiany, takie jak zwężenie krążków międzykręgowych czy obecność guzków Schmorla, które są charakterystyczne dla postępującej choroby Scheuermanna.
Choroba Scheurmanna – leczenie u dzieci i dorosłych
Leczenie choroby Scheuermanna obejmuje zarówno metody zachowawcze (takie jak stosowanie gorsetu i fizjoterapia), jak i w przypadkach zaawansowanych – leczenie operacyjne. Dobór metod leczenia zależy od:
wieku pacjenta,
stopnia zaawansowania deformacji,
występowania ewentualnych wad postawy.
Gorset – stabilizacja i wsparcie kręgosłupa
Stosowanie gorsetu ortopedycznego jest jedną z kluczowych metod leczenia choroby Scheuermanna u dzieci i młodzieży, kiedy kręgosłup jest wciąż podatny na korygowanie. Odpowiednio dobrany przez ortopedę gorset wspomaga stabilizację kręgosłupa i przeciwdziała pogłębianiu się deformacji.
Swoim młodym pacjentom zwykle zalecam noszenie gorsetu przez większość dnia, z przerwami na ćwiczenia i codzienne aktywności. Jego noszenie powinno być połączone z fizjoterapią, aby wzmocnić mięśnie podtrzymujące kręgosłup oraz nauczyć prawidłowej postawy ciała.
Fizjoterapia – klucz do poprawy funkcji i postawy ciała
Fizjoterapia kifozy młodzieńczej obejmuje:
Naukę prawidłowego wykonywania codziennych czynności. Fizjoterapeuta uczy pacjenta, jak poprawnie wykonywać codzienne czynności, takie jak siedzenie, podnoszenie przedmiotów czy chodzenie, aby unikać dodatkowego obciążania kręgosłupa.
Rozluźnianie mięśniowo-powięziowe. W ramach fizjoterapii stosuje się techniki rozluźniania mięśni i powięzi, które pomagają zmniejszyć napięcia w obrębie pleców.
Ćwiczenia korekcyjne w przypadku dodatkowych wad postawy. Jeśli pacjent ma skoliozę lub inne wady postawy, wprowadza się ćwiczenia ukierunkowane na korekcję tych problemów, aby poprawić symetrię i funkcję kręgosłupa.
Autokorekcja postawy. Pacjenci z wysuniętymi barkami i głową uczą się świadomej korekcji ustawienia ciała, co poprawia ich postawę i pomaga zapobiegać dalszym deformacjom.
Ćwiczenia stabilizujące tułów. Wzmacnianie mięśni głębokich tułowia umożliwia pacjentowi lepszą kontrolę postawy i ruchów.
Metoda PNF i kinesiotaping
PNF to kompleksowa metoda terapii oparta na pobudzaniu receptorów czucia głębokiego. Jej celem jest poprawa kontroli nad ruchami oraz odbudowa siły i zakresu ruchu. Jest to możliwe poprzez aktywację mięśni w sposób maksymalnie zbliżony do codziennych funkcji ciała.
PNF kładzie nacisk na płynne przejścia między napięciem i rozluźnieniem mięśni, co w chorobie Scheuermanna pomaga pacjentom lepiej kontrolować postawę, stabilizować kręgosłup oraz poprawiać koordynację i równowagę.
Z kolei kinesiotaping polega na aplikacji specjalnych taśm. W przypadku choroby Scheuermanna kinesiotaping może pomóc zmniejszyć zmęczenie mięśni i przeciążenia, utrzymując optymalne napięcie mięśniowe. Taśmy wspomagają pracę mięśni i poprawiają ich funkcję, aby przynieść ulgę w bólu i ułatwić pacjentowi utrzymanie prawidłowej postawy.
Leczenie dorosłych z utrwalonymi deformacjami
U dorosłych, u których choroba Scheuermanna jest już utrwalona, leczenie zachowawcze koncentruje się na:
łagodzeniu bólu,
poprawie komfortu codziennego funkcjonowania,
zwiększeniu mobilności.
Wykorzystuje się w nim głównie techniki rozluźniające, kinesiotaping oraz ćwiczenia stabilizujące, które wspierają funkcję mięśni podtrzymujących kręgosłup. Korekta deformacji jest ograniczona, jednak fizjoterapia umożliwia zmniejszenie codziennego dyskomfortu.
Leczenie operacyjne choroby Scheuermanna – kiedy jest konieczne?
Leczenie operacyjne w chorobie Scheuermanna rozważa się w zaawansowanych przypadkach, gdy:
deformacja przekracza 75-80 stopni i wiąże się z dużym bólem lub trudnościami w funkcjonowaniu,
leczenie zachowawcze nie przynosi oczekiwanych rezultatów.
Zabieg polega na korekcji krzywizny kręgosłupa i stabilizacji kręgów za pomocą implantów lub zespoleń. Po operacji pacjenta czeka długi okres rekonwalescencji, który obejmuje rehabilitację i stopniowy powrót do codziennych aktywności.
Czy kifoza młodzieńcza może się pogłębiać?
Choroba Scheuermanna może się pogłębiać, a jej objawy nasilają się, jeśli nie zostanie wdrożone odpowiednie leczenie i ćwiczenia.
U dorosłych, którzy nie byli leczeni w młodości, często występują zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. Wówczas trzony kręgów dotkniętych deformacją mają nierówne krawędzie. Ponadto na ich powierzchni mogą wystąpić osteofity, czyli narośla kostne, które pojawiają się w wyniku przeciążeń i deformacji kręgosłupa. Uformowana choroba Scheurmanna w dorosłym życiu skutkuje również przewlekłymi bólami pleców.
Zespół Scheuermanna – jak powstaje? Przyczyny i objawy – podsumowanie
Wczesna diagnoza i wdrożenie odpowiedniego leczenia oraz ćwiczeń mogą znacząco spowolnić postęp i złagodzić objawy choroby Scheuermanna. Ważne jest, aby rodzice uważnie obserwowali swoje dzieci, zwracając uwagę na ich postawę oraz ewentualne dolegliwości bólowe. Jeśli dorosły podejrzewa, że przebył tę chorobę i niepokoją ją go przewlekłe bóle pleców – zachęcam do konsultacji z ortopedą w Warszawie. Bagatelizowanie symptomów może prowadzić do dalszych komplikacji, dlatego wczesna interwencja jest zawsze najlepszym rozwiązaniem.
FAQ – najczęściej zadawane pytania o chorobę Scheuermanna
Czy można zapobiec chorobie Scheuermanna? Nie można całkowicie zapobiec chorobie, ale regularne ćwiczenia i dbanie o postawę mogą pomóc w minimalizowaniu ryzyka jej rozwoju.
Czy operacja jest zawsze konieczna w leczeniu choroby Scheuermanna? Operacja jest zalecana tylko w skrajnych przypadkach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą efektów.
Jakie ćwiczenia pomagają złagodzić objawy choroby Scheuermanna? W łagodzeniu objawów choroby Scheuermanna pomocne są ćwiczenia wzmacniające mięśnie pleców, ćwiczenia izometryczne oraz ćwiczenia poprawiające ruchomość i mobilność kręgosłupa.
Bibliografia
Białkowska J., Piskorz-Ogórek K., Choroba Scheuermanna – problem diagnostyczny i leczniczy w wieku rozwojowym, Przegląd Pediatryczny 2010, 40(4): 231-234.
Kolwicz-Gańko A., Sitarski D., Czaprowski D., Skuteczność leczenia zachowawczego prowadzonego z wykorzystaniem gorsetu oraz specyficznej fizjoterapii w przebiegu choroby Scheuermanna – studium przypadku, Postępy Rehabilitacji 2015, 4: 27-32.
Użyńska J., Ropiak R., Kowalski I., Jakość życia młodzieży z chorobą Scheuermanna, Pol. Ann. Med. 2009, 16(1): 57-69.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
