Kolano biegacza to schorzenie wynikające z przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego. Występuje przede wszystkim u biegaczy, ale może również dotyczyć osób jeżdżących na rowerze. Objawia się głównie bólem po bocznej stronie stawu kolanowego, który może mieć różny charakter i nasilać się pod wpływem dalszej aktywności fizycznej. Z poniższego artykułu dowiesz się, jakie są przyczyny tego schorzenia i jak wygląda diagnostyka i leczenie. Oprócz tego przeczytasz, jaki inny zespół chorobowy może towarzyszyć kolanowi biegacza.
Spis treści
Przeciążenie pasma biodrowo-piszczelowego jako przyczyna kolana biegacza
Aby zrozumieć przyczyny zespołu chorobowego jakim jest kolano biegacza, warto zapoznać się z anatomią powięziową obszaru biodrowo-udowego. Kluczowym elementem jest pasmo biodrowo-piszczelowe. To ścięgnista i gruba struktura, rozciągająca się od grzebienia biodrowego kości biodrowej do guzka Gerdy’ego kości piszczelowej. W zdecydowanej części znajduje się na bocznej stronie uda i jednocześnie stanowi część jego powięzi. Podstawową funkcją pasma biodrowo-piszczelowego jest stabilizacja kolana przy ruchu wyprostu.
Kolano biegacza dotyczy przede wszystkim osób uprawiających sporty wymagające naprzemiennego wyprostu i zgięcia kolana na poziomie 20-30 stopni. Możemy więc do nich zaliczyć jogging, biegi długodystansowe, a także kolarstwo i skoki. Podczas tych aktywności dochodzi do transferu wielu powtarzających się obciążeń z obszaru miedniczo-biodrowego do stawów kolanowych, a więc po całej długości pasma biodrowo-piszczelowego. Z tego powodu ulega ono skróceniu i wzmożonemu napięciu.
Dodatkowo podczas uderzeń stopy o podłoże (czyli fazy podporu) pasmo uciska tkankę tłuszczową zlokalizowaną niedaleko nadkłykcia bocznego kości udowej. Ze względu na to, że jest silnie unerwiona, a także znajduje się w niej wiele zakończeń nerwowych, można stwierdzić, że nacisk na nią jest powodem bólu.
Przeciążenia pasma biodrowo-piszczelowego mogą dodatkowo wynikać z:
niewłaściwej regeneracji potreningowej i międzytreningowej,
nierównowagi mięśniowej pomiędzy mięśniem czworogłowym uda a mięśniami kulszowo-goleniowymi,
osłabienia mięśnia pośladkowego średniego,
nieodpowiedniej techniki biegu lub jazdy na rowerze,
zbyt intensywnie podejmowanej aktywności fizycznej, która jest niedostosowana do możliwości funkcjonalnych aparatu mięśniowo-powięziowego.
Kolano biegacza – objawy
Głównym i pierwszym odczuwalnym objawem kolana biegacza jest ból po bocznej i/lub przedniej stronie stawu kolanowego. Pacjenci określają go jako kłujący lub piekąc. Zwykle narasta i przybiera na sile do takiego stopnia, że uniemożliwia kontynuowanie aktywności fizycznej. Może nasilać się podczas ruchu zgięcia kolana, np. w trakcie wchodzenia po schodach lub w wyniku napięcia mięśnia pośladkowego średniego, gdy pacjent wstaje z krzesła lub kanapy.
Do objawów kolana biegacza możemy również zaliczyć:
obrzęk po bocznej stronie kolana,
nadwrażliwość uciskową tuż nad nadkłykciem kości udowej,
stan zapalny,
trzeszczenie i mrowienie w kolanie,
ograniczoną ruchomość stawu kolanowego.
Ból kolan u biegaczy – diagnostyka
Ortopeda można wstępnie zdiagnozować kolano biegacza już na podstawie wywiadu. Kluczowe są wówczas informacje o rodzaju podejmowanej aktywności fizycznej i lokalizacji dolegliwości, które są charakterystyczne dla tego zespołu chorobowego. Oczywiście wywiad nie powinien być jedynym elementem wnioskowania, a ważną pomocą w nakreśleniu kierunku dalszej diagnostyki i zaplanowaniu leczenia.
Podczas konsultacji ortopedycznej diagnostyka fizykalna polega na obserwacji występowania ewentualnego obrzęku, a także palpacji bocznej strony kolana w kierunku bolesności i zmian struktury tkanek. Do zdiagnozowania kolana biegacza pomocne są testy funkcjonalne: test Obera (ocena przykurczu pasma biodrowo-piszczelowego) i test Noble’a (ocena przykurczu mięśnia napinacza powięzi szerokiej).
W przypadku niejednoznacznego wyniku powyższych testów, zlecam lub wykonuję badania obrazowe. Rezonans magnetyczny pozwoli uwidocznić ewentualne zmiany zapalne w obszarze struktur ścięgnistych, a USG zachowanie się struktur stawu kolanowego podczas ruchu oraz wykrycie uszkodzeń i wysięków. W gabinecie posiadam aparat do badania ultrasonograficznego, dzięki czemu na wizycie jestem w stanie przebadać całą powierzchnię boczną uda.
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego – leczenie
Zespół pasma biodrowo-piszczelowego wymaga najczęściej leczenia zachowawczego. W przypadku stanu ostrego niewykluczone są metody farmakologiczne oraz iniekcje dostawowe. Istotną rolę odgrywa również fizjoterapia – kinezyterapia, fizykoterapia oraz terapia manualna. Najrzadszą, choć również możliwą formą leczenia jest zabieg operacyjny.
Leczenie zachowawcze kolana biegacza
Leczenie zachowawcze kolana biegacza polega przede wszystkim na:
czasowym zrezygnowaniu z aktywności fizycznej lub ograniczeniu jej częstotliwości.
schładzaniu kolana kilka razy dziennie,
rolowaniu pasma biodrowo-piszczelowego na macie w pozycji na boku,
stosowaniu doustnych leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych.
Kolano biegacza – rehabilitacja
Prawidłowo przebiegająca rehabilitacja kolana biegacza polega w pierwszej kolejności na zaplanowaniu procesu treningowego. W tym celu fizjoterapeuta przeprowadza diagnostykę, podczas której ocenia stan napięcia mięśni pośladkowych, czworogłowych i kulszowo-goleniowych. W zależności od wyniku dobiera ćwiczenia rozciągające i izometryczne dedykowane poszczególnym mięśniom.
Sposobem na rozluźnienie pasma biodrowo-piszczelowego jest manualne rozluźnianie mięśniowo powięziowe, masaż tkanek głębokich czy też masaż funkcyjny. Wszystkie wymienione metody fizjoterapeutyczne mają za zadanie usunąć napięcie powstałe w wyniku długotrwałego przeciążania pasma, a także je wydłużyć i poprawić jego elastyczność. Zwieńczeniem terapii manualnej jest kinesiotaping.
Fizjoterapia kolana biegacza polega również na zabiegach fizykoterapeutycznych takich jak:
ultradźwięki,
krioterapia,
jonoforeza,
laser wysokoenergetyczny.
Kolano biegacza a leczenie iniekcyjne
Gdy leczenie zachowawcze nie prowadzi do zmniejszenia bólu, warto rozważyć leczenie sterydowe za pomocą iniekcji dostawowej. Iniekcję wykonuję pod kontrolą USG i po uprzedniej dezynfekcji okolicy poddawanej zastrzykowi. Nie należy obawiać się bólu, a jedynie dyskomfortu podczas procedury iniekcyjnej. Jak działają sterydy? Zmniejszają stan zapalny, który jest ogniskiem bólu. Aby zaczęły działać, zwykle potrzeba kilku dni.
Leczenie operacyjne kolana biegacza
Może się zdarzyć, że w przypadku zaawansowanych zmian leczenie zachowawcze, sterydowe ani rehabilitacyjne nie jest skuteczne. W takim przypadku konsultuję z pacjentami możliwość przeprowadzenia zabiegu operacyjnego połączonego zartroskopią kolana. Procedura składa się z 2 części:
Operacyjnego uwolnienia pasma biodrowo-piszczelowego z guzka Gerdy’ego, poprzez nacięcie wzdłużne.
Cały proces zabiegowo-operacyjny przebiega w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym.
Shin splint, czyli ból podudzia u biegaczy
Shin splint to często towarzyszący kolanowi biegacza zespół chorobowy. Objawia się przeszywającym i ostrym bólem tylno-przyśrodkowej strony podudzia na skutek biegania. Ta uciążliwa dolegliwość niejednokrotnie zmusza sportowców do rezygnacji z treningów, a nawet ważnych zawodów. Powodem shin splint jest przeciążenie przyczepu dalszego mięśnia płaszczkowatego, które skutkuje zapaleniem ścięgna. Oprócz tego przeciążeniem objęta jest okostna piszczeli. Za inne determinanty możemy przyjąć:
nierównowagę mięśniową (wydolnościową mięśni) pomiędzy agonistami a antagonistami podudzia, czyli między prostownikami a zginaczami.
obuwie sportowe niedostosowane do rodzaju podłoża,
pomijanie regeneracji oraz brak regularnego rozciągania łydki.
W początkowej fazie treningu ból ustaje po zaprzestaniu aktywności, jednak może pojawić się po dłuższym odpoczynku i wznowieniu aktywności.
Leczenie bólu podudzia u biegaczy wygląda podobnie jak w przypadku kolana biegacza. W pierwszym stadium należy zrezygnować z aktywności fizycznej nawet na kilka tygodni i kilka razy dziennie do 20 minut schładzać bolące miejsce. Niezbędna może okazać się również fizjoterapia, polegająca przede wszystkim na:
rozluźnieniu powierzchownym i głębokim całej powierzchni łydki,
W przypadku ostrego bólu i nieustępowaniu stanu zapalnego, warto skorzystać z pomocy ortopedy, który wykona iniekcję z lekiem przeciwzapalnym. Bibliografia
Biernat R., Czaprowski D., Protokół rehabilitacyjny w przypadku „kolana biegacza” (zespół pasma biodrowo-piszczelowego) – studium przypadku, Postępy Rehabilitacji 2012, 3: 35-40
Díaz F., Gitto S., Sconfienza L, Fraghi F., Ultrasound of iliotibial band syndrome, J Ultrasound 2020, 23(3): 379-385
Hutchinson L.A., Lichtwark G.A., Willy R.W., Kelly L.A, The Iliotibial Band: A Complex Structure with Versatile Functions, Sports Med 2022 52(5): 995-1008
Stasiewicz M., Krawczyk M., Ślężyński J., Urazowość wśród biegaczy, Medycyna Sportowa 2020, 1(4): 17-29
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
