Przeciążenia i urazy w obrębie rzepki są częstym zjawiskiem w sportach, w których występują liczne skoki połączone z lądowaniem. W wyniku długotrwałej i intensywnej eksploatacji tej struktury może dojść do zapalenia i przeciążenia więzadła rzepki, czyli tzw. kolana skoczka. Choć schorzenie to wiąże się z dokuczliwym bólem, to w większości przypadków kompleksowe leczenie ortopedyczno-fizjoterapeutyczne pozwala na całkowity powrót do sprawności. W dzisiejszym artykule poznasz najbardziej charakterystyczne objawy kolana skoczka, przyczyny tego schorzenia, a także wszystkie możliwe sposoby leczenia.
Spis treści
Kolano skoczka – opis schorzenia
Kolano skoczka to niemedyczna nazwa tendinopatii (choroby ścięgna) i entezopatii (patologicznej zmiany samego przyczepu) więzadła właściwego rzepki. Schorzenie dotyczy osób aktywnych fizycznie, którzy podczas uprawiania sportu wykonują wiele skoków i podskoków, po których następuje lądowanie, np. siatkówka, koszykówka, skok wzwyż, skok w dal. Najsilniejsze obciążenie więzadła następuje podczas lądowania, gdy stopa dynamicznie styka się z podłożem po skoku.
Moja praktyka gabinetowa pokazuje jednak, że nie tylko ten rodzaj aktywności ma wpływ na wystąpienie kolana skoczka. Sporty charakteryzujące się nagłą i szybką zmianą prędkości (bez wyskoków) również mogą prowadzić do zapalenia więzadła rzepki.
Tendinopatia i entezopatia w kolanie skoczka dotyka szczególnie młodych sportowców, w tym częściej chłopców. Na konsultacjach z pacjentami zauważam, że często są to osoby dość wysokie jak na swój wiek i trenujące przynajmniej 2 razy w tygodniu.
Przyczyny kolana skoczka, czyli dlaczego dochodzi do przeciążenia rzepki
Umiejscowienie rzepki wiele mówi o tym, dlaczego podczas uprawiania konkretnych sportów jej więzadło może być obciążone. Łącząc się górną powierzchnią z mięśniem czworobocznym uda, czyli najsilniejszym prostownikiem kolana, rzepka stanowi element aparatu wyprostnego stawu kolanowego. Jej więzadło właściwe można z kolei potraktować jako przedłużenie ścięgna wszystkich głów mięśnia czworobocznego, przyczepiającego się do guzowatości piszczeli.
Lokalizacja rzepki oraz jej związek z udem i piszczelą wskazuje na czynny udział tej struktury w wyproście stawu kolanowego, który jest zintensyfikowany w takich ruchach jak skok/podskok i zakończonych lądowaniem.
Dlaczego jednak dochodzi do przeciążenia i związanego z nim zapalenia więzadła właściwego rzepki? Na celownik trzeba wziąć mikrourazy, czyli niewielkie uszkodzenia tkanek, do których dochodzi w wyniku powtarzalnych ruchów o dużej intensywności. Intensywność połączona z dużą częstotliwością, np. skoków, lądowań, nagłych hamowań często przekracza możliwości funkcjonalne więzadeł, ścięgien, mięśni czy struktur kostnych. W efekcie dochodzi do ich przeciążeń.
Kolano skoczka może być również efektem przykurczu, małej elastycznościlub obniżonej siły mięśnia czworogłowego uda. Defekt funkcjonalny sprawia, że rzepka wraz z więzadłem właściwym ,,nadrabiają” ograniczenie mięśnia, przez co są przejmują na siebie zbyt duże obciążenia. Na stopień działających na nie sił wpływa też masa ciała – im jest większa, tym pacjent jest bardziej narażony na wystąpienie zmian degeneracyjnych w obrębie kolana i włókien kolagenowych więzadła rzepki.
Do przyczyn kolana skoczka możemy również zaliczyć:
brak równowagi pomiędzy wzmacnianiem mięśni czworogłowych, a ich rozciąganiem,
złą technikę lądowania,
wady postawy w obrębie stóp takie jak nieprawidłowe wysklepienie łuków stopy,
wady anatomiczne ustawienia rzepki,
źle zaplanowany program treningowy.
Tym, do czego przyznają się pacjenci jest również niedokładna rozgrzewka przed treningiem lub jej brak. Podczas wywiadu lekarskiego nigdy nie przechodzę obok tego obojętnie. Sztywne i nierozgrzane mięśnie i więzadła oraz aparat ruchu jako całość są bardziej podatne na urazy. Plastyczność tkanek miękkich sprawia, że o wiele lepiej znoszą wszelkie obciążenia, dlatego zawsze tłumaczę to swoim pacjentom.
Kolano skoczka – objawy
Głównym objawem kolana skoczka jest kłującyból z przodu kolana, a dokładniej przy wierzchołku rzepki, który nasila się podczas zgięcia stawu kolanowego, gdy więzadło właściwe ulega naprężeniu. Oprócz tego na wzmożenie dolegliwości bólowych wpływa wszelka aktywność fizyczna i wykonywanie codziennych czynności, np. wchodzenie po schodach czy kucanie. W większości przypadków ból najczęściej mija po odpoczynku. Podczas konsultacji ortopedycznej moi pacjenci przyznają, że 2 dni zaprzestania aktywności pomaga im w jego uśmierzeniu. Niestety skarżą się także czasem na ból spoczynkowy, który jest niezależny od podejmowania ćwiczeń.
Do innych objawów tendinopatii więzadła rzepki należą:
obrzęk i sztywność w obrębie stawu kolanowego,
tkliwość w miejscu przyczepu więzadła właściwego rzepki,
osłabienie siły mięśnia czworogłowego uda,
niestabilność stawu kolanowego.
Diagnostyka w entezopatii więzadła rzepki
Kompletna wizyta diagnostyczna, którą zawsze przeprowadzam w gabinecie, składa się z dokładnego wywiadu i badań obrazowych. W przypadku kolana skoczka rodzaj i lokalizacja bólu jest dla mnie charakterystycznym sygnałem, z jakim schorzeniem mam do czynienia. Staram się również ocenić jego przyczynę, dlatego m.in. wykonuję badanie palpacyjne mięśni wpływających na ruch w stawie kolanowym i testy siły mięśniowej. W rozmowie dokładnie pytam pacjenta zarówno o jego przygotowanie do aktywności, jak i sam proces treningowy. Staram się przez to ustalić, czy dba on o odpowiednią rozgrzewkę, dobór obciążeń i regenerację po zakończeniu ćwiczeń, aby wskazać mu ewentualne błędy i móc dobrać jak najlepsze zalecenia ortopedyczne.
Ku potwierdzeniu tendinopatii i entezopatii więzadła właściwego rzepki kluczowe jest badanie obrazowe w postaci USG. Ultrasonografia pozwala uwidocznić zgrubienie więzadła rzepki i jego ewentualne naderwanie czy też zerwanie (jeśli mamy do czynienia z zaawansowanym stadium kolana skoczka). Zdarza się jednak, że zlecam dodatkowo rezonans magnetyczny, by móc zaobserwować inne ewentualne zmiany w obrębie stawu kolanowego, które są niewidoczne podczas USG.
Kolano skoczka – leczenie
Młody wiek sportowca oraz potencjał regeneracyjny tkanek miękkich sprawia, że ok. 90% przypadków kolana skoczka można całkowicie wyleczyć w sposób zachowawczy. Istotną rolę odgrywa rehabilitacja w postaci terapii manualnej, kinezyterapii i fizykoterapii. Innym sposobem leczenia są iniekcje z osocza bogatopłytkowego, jednak wykonuję je wyłącznie u zawodowych sportowców i dorosłych z przynajmniej 5-letnim doświadczeniem w uprawianiu danego sportu. Operacja kolana skoczka to ostateczność i przeprowadza się ją względnie bardzo rzadko.
Ze względu na to, że za wystąpienie kolana skoczka bardzo często odpowiadają dysfunkcje w obrębie tkanek miękkich i wady postawy, leczenie tego schorzenia powinno zawsze rozpocząć się od fizjoterapii. Na wizytach zachęcam pacjentów do wizyty u fizjoterapeuty, który dokładnie zaplanuje przebieg fizjoterapii. Oprócz tego umawiam się z nimi na regularne konsultacje, aby cały czas mieć pod kontrolą przebieg i postępy leczenia. Do fizjoterapii kolana skoczka należą przede wszystkim:
Terapia manualna. Obejmuje manualne rozluźnianie zbyt napiętych mięśni takich jak kulszowo-goleniowe, przywodziciele, pośladkowe, mięśni podudzia, a także masaż sportowy uda i poprzeczny ścięgna mięśnia czworogłowego uda.
Ćwiczenia. Są nacelowane na funkcjonalną eliminację wad postawy w postaci pronacji stopy czy też przodopochylenia miednicy. Fizjoterapeuta pracuje również nad wyrównaniem dysbalansu mięśniowego, czyli dobiera ćwiczenia wzmacniające osłabione mięśnie i proponuje ćwiczenia rozciągające dla zbyt napiętych grup mięśniowych, które mogą uciskać więzadło rzepki. Ponadto wraz z pacjentem pracuje nad prawidłową techniką lądowania dostosowaną do uprawianego sportu.
Fizykoterapia. Uwzględnia przede wszystkim krioterapię, czyli schładzanie bolesnego miejsca, które przyspiesza krążenie krwi zawierającej substancje odżywcze i regeneracyjne. Skutecznym zabiegiem jest również laseroterapia wysokoenergetyczna, wykorzystująca promieniowanie laserowe wnikające nawet na głębokość 12 cm. Jej podstawowe działanie polega na stymulacji syntezy kolagenu, regenerację przeciążonego więzadła i hamowanie przepływu neuroprzekaźników odpowiedzialnych za ból.
Terapia osoczem bogatopłytkowym jest zasadna u starszych zawodników sportowych, u których procesy regeneracyjne są już wolniejsze. Autogenne, czyli naturalnie wytworzone przez organizm osocze bogatopłytkowe jest wysycone komórkami macierzystymi i czynnikami wzrostu. Te z kolei odbudowują uszkodzone struktury i zapoczątkowują procesy przeciwzapalne. Oczywiście nadal warto w pierwszej kolejności zdecydować się na fizjoterapię. Pozwoli ona aparatowi ruchu czynnie pracować nad dysfunkcjami, których nie da zlikwidować się dzięki iniekcjom.
Osocze bogatopłytkowe pozyskuję przez odwirowanie wcześniej pobranej krwi pacjenta. Następnie podaje ją w miejsce bólowe. Po iniekcji informuję pacjentów o konieczności zaprzestania uprawiania sportu przez ok. 3 tygodnie, dlatego jeszcze przed planowaniem procedury iniekcyjnej uzgadniam z nimi dogodny termin.
Kolano skoczka – leczenie operacyjne i postępowanie pooperacyjne
Leczenie operacyjne zapalenia więzadła właściwego rzepki to ostateczność. Niemniej jednak w zaawansowanych stadiach schorzenia i braku zadowalającej reakcji na leczenie zachowawcze i iniekcyjne może okazać się konieczne. Operacja w kolanie skoczka przebiega w sposób otwarty lub artroskopowy, a pacjent zostaje znieczulony miejscowo lub zewnątrzoponowo. Podczas zabiegu zostają usunięte zrosty więzadła, zwapnienia i patologiczne zmiany.
W pierwszym tygodniu po operacji kluczowe znaczenie ma schładzanie okolicy zabiegowej, a także farmakoterapia przeciwbólowa. Od drugiego tygodnia można rozpocząć rehabilitację, czyli delikatne ćwiczenia czynno-bierne i czynne, a także chodzenie i obciążanie kończyny. Polecałbym również fizykoterapię w postaci pola magnetycznego i laseroterapii.
