Osteoporoza odcinka piersiowego często pozostaje nierozpoznana zyskując miano ,,cichej choroby”. W początkowych stadiach może bowiem nie dawać żadnych objawów, a jej pierwsze oznaki pojawiają się dopiero po wielu latach. Umiejętność rozpoznania i leczenia osteoporozy to kluczowe zadania lekarzy w imię dbania o zdrowie i jakość życia pacjentów, aby zapobiec np. złamaniom kręgów. Już za chwilę dowiesz się, które czynniki wpływają na utratę masy kostnej w odcinku piersiowym i na podstawie jakich objawów możesz podejrzewać u siebie to schorzenie. Oprócz tego poznasz metody kompleksowej diagnostyki i leczenia.
Spis treści
Osteoporoza kręgosłupa – co to jest?
Osteoporoza kręgosłupa to choroba układu kostnego, w przebiegu której dochodzi do stopniowej utraty masy kostnej oraz zmniejszenia gęstości kości w obrębie kręgosłupa. Ubytki i mniejsza ilość wapnia w kościach osłabiają strukturę kręgów, co z kolei zwiększa ryzyko złamań i deformacji kręgosłupa.
Osteoporoza kręgosłupa jest często nierozpoznawana przez wiele lat, ponieważ w początkowych stadiach nie wywołuje charakterystycznych objawów. Z tego powodu istnieje konieczność przeprowadzania regularnych badań densytometrycznych, które pozwalają na ocenę gęstości kości i wykrywanie zmian w czasie. Jest to ważne szczególnie u kobiet po menopauzie, osób starszych i tych, u których osteoporoza występowała w rodzinie. Inną grupą ryzyka są osoby z nadczynnością tarczycy.
Odcinek piersiowy kręgosłupa – krótka anatomia i rola w codziennym funkcjonowaniu
Odcinek piersiowy kręgosłupa składa się z dwunastu kręgów (oznaczanych jako Th1-Th12). Łączą je krążki międzykręgowe, które amortyzują obciążenia i umożliwiają ruchy kręgosłupa. Charakterystyczną cechą kręgów piersiowych jest obecność stawów żebrowo-kręgowych – połączeń między kręgami a żebrami wpływających na stabilność klatki piersiowej.
Jakie funkcje ma kręgosłup piersiowy?
współpracuje z odcinkiem szyjnym i lędźwiowym tworząc z nimi integralną strukturę, która podpiera ciało.
zapewnia stabilność sylwetki i wpływa na zdolność do utrzymywania pionowej postawy,
jego elastyczność i ruchy stawów żebrowo-kręgowych pozwalają na swobodne rozszerzanie się klatki piersiowej podczas oddychania,
stanowi wsparcie dla klatki piersiowej, która chroni serce i płuca,
umożliwia wykonywanie różnych ruchów tułowia, w tym skrętów, pochylenia się do przodu i do tyłu, unoszenia ramion oraz bocznych skrętów (dzięki temu możesz wykonywać codzienne czynności takie jak podnoszenie przedmiotów, pisanie czy jedzenie).
Skąd się bierze osteoporoza w odcinku piersiowym? Przyczyny schorzenia
Istotą osteoporozy w odcinku piersiowym jest przewaga niszczenia tkanki kostnej nad procesem jej tworzenia. To, jak szybko może postępować resorpcja kości (czyli ich erozja) zależy od kilku czynników.
Mogłoby się zdawać, że osteoporoza kręgosłupa piersiowego jest spowodowana wyłącznie wiekiem podeszłym. Nic bardziej mylnego! Za niską masę kostną odpowiada nie tylko zmniejszenie gęstości kości wynikające ze starzenia się organizmu, ale również niewystarczająca kumulacja tkanki kostnej u młodszych osób. Dlatego warto pamiętać m.in. o regularnej suplementacji witaminą D3.
Co jeszcze odpowiada za rozwój osteoporozy?
wiek pomenopauzalny, który wiąże się z zahamowaniem produkcji estrogenów – hormonów stymulujących tworzenie tkanki kostnej i zapobiegających jej niszczeniu (zmniejszenie ich ilości pogarsza również wchłanianie wapnia przez układ pokarmowy),
Jak już wiesz, osteoporoza może nie dawać żadnych objawów. Powinienem jednak dopowiedzieć coś jeszcze – oznaki choroby mogą pojawić się dopiero wtedy, gdy dojdzie do pierwszego lub kolejnego nadłamania lub złamania trzonu kręgu. To oznacza, że ,,odkrycie” osteoporozy kręgosłupa staje się bardzo często możliwe dopiero wtedy, gdy jej skutki są poważne, a sama choroba znajduje się w wysokim stadium.
ostry ból odcinka piersiowego nasilający się podczas stania, siedzenia i chodzenia,
nierównomierne ułożenie fałdów skóry w odcinku piersiowym,
ograniczenie ruchomości klatki piersiowej,
zgarbiona postawa ciała (pogłębienie kifozy piersiowej, tworzenie się wdowiego garbu),
ograniczony ruch biernego i czynnego pochylenia do przodu.
Na czym polega diagnostyka osteoporozy kręgosłupa?
Wywiad i badanie podmiotowe to pierwsze kroki ku postawieniu jakiejkolwiek diagnozy. W przypadku osteoporozy będzie to zasadne w trzech sytuacjach, takich jak:
ustalenie czynników, które wpływają zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na gęstość kości,
zaawansowana osteoporoza bez złamań,
incydent złamania kompresyjnego trzonu kręgu,
W pierwszym przypadku konsultacja ortopedyczna nie dowiedzie obecności osteoporozy, gdy choroba nie jest zaawansowana. Na tym etapie lekarz jest w stanie znaleźć determinanty, które w przyszłości mogą prowadzić do rozwoju osteoporozy. Zarówno w tym, jak i w drugim przypadku wywiad ma jednak kluczowe znaczenie. O postępowaniu w trzeciej sytuacji dowiesz się za chwilę. Na razie pozostańmy przy wywiadzie lekarskim w początkowym stadium osteoporozy.
Na wizycie zapisuję od pacjenta najczęściej takie informacje jak: wiek, poziom aktywności fizycznej, przyjmowanie używek, sposób odżywiania, obecność chorób przewlekłych, przyjmowane leki oraz występowanie chorób kości w rodzinie. Gdy uznam to za konieczne, dokonuję pomiarów zakresu ruchomości w odcinku piersiowym, a także wykonuję zdjęcia sylwetki. Porównuję je do materiałów z kolejnych wizyt w gabinecie, jednocześnie zachęcając do regularnych spotkań kontrolnych. Gdy okaże się, że pacjent znajduje się w grupie ryzyka lub na podstawie objawów podejrzewam wysokie stadium osteoporozy – zlecam badanie densytometryczne.
Wywiad i badanie lekarskie, gdy doszło do złamania trzonu kręgosłupa
Złamanie kompresyjne trzonu kręgu, a więc sygnał, że osteoporoza osiągnęła wysokie stadium, z pewnością mogą potwierdzić wywiad, badanie lekarskie, a także odpowiednie badania obrazowe. Osteoporotyczne złamanie kręgosłupa jest dość charakterystyczne, ponieważ bardzo często towarzyszy mu krwiak w okolicy urazu. Ponadto pacjent ma trudność w utrzymaniu pozycji i w poruszaniu się. Taki uraz występuje najczęściej u osób starszych.
Potwierdzeniem złamania jest badanie obrazowe, np. badanie radiologiczne. Pamiętaj jednak o tym, że nie jest to typowe badanie diagnostyczne dla wykrycia osteoporozy. Ma ono głównie potwierdzić przerwanie ciągłości kości.
Badanie densytometryczne – co to jest? Na czym polega?
Badanie densytometryczne kręgosłupa (lub też: densytometria kości, badanie gęstości mineralnej kości) ocenia gęstość mineralną kości, aby wykryć osteoporozę lub inne schorzenia związane z kośćmi. Jest całkowicie bezpieczne i bezbolesne. Przed badaniem pacjent nie musi być na czczo, jednak bardzo ważne jest, aby nie spożywał produktów zawierających wapń. Mogłoby to zafałszować wynik.
Do przeprowadzenia densytometrii wykorzystuje się promieniowanie DXA. Pacjent jest naświetlany dwiema różnymi energiami promieni rentgenowskich, a za pomocą specjalnego detektora mierzy się pochłanianą ilość promieniowania przez kości. Badanie pojedynczej okolicy (np. kręgosłupa) trwa maksymalnie 3 minuty. Wynik zostaje porównany do gęstości mineralnej zdrowej populacji referencyjnej.
Osteoporoza kręgosłupa – leczenie
Leczenie osteoporozy kręgosłupa w wysokim stadium skupia się przede wszystkim na zapobieganiu złamaniom. Wówczas na pomoc przychodzi farmakoterapia, a dokładniej leki antyresorpcyjne i leki anaboliczne.
Leki antyresorpcyjne spowalniają proces niszczenia kości na rzecz tworzenia tkanki kostnej. Ich skuteczność szacuje się na ok. 30-50% po 3-letnim stosowaniu, która zależy m.in. od stopnia ryzyka złamania kości. Trzeba mieć jednak na uwadze, że można je rozważać w przypadku niskiej masy kostnej poniżej -2,0 wg współczynnika T-score (czyli stosunku gęstości kości osoby badanej do średniej gęstości kości w populacji).
Leki anaboliczne stymulują tworzenie nowej tkanki kostnej, a tym samym przyczyniają się do zwiększenia gęstości kości. Do najczęściej stosowanych należą parathormon i stront, przy czym ten drugi zalecany jest głównie kobietom w wieku pomenopauzalnym.
W przypadku, gdy osteoporoza odcinka piersiowego jest zdiagnozowana, ale nie znajduje się w wysokim stadium, skupiam się na czynnikach ryzyka, które pacjent może zmodyfikować, aby polepszyć stan swoich kości. Należą do nich m.in. poziom aktywności fizycznej, dieta, używki, suplementacja.
Leczenie operacyjne osteoporozy kręgosłupa piersiowego – na czym polega i kiedy je wdrożyć?
Osteoporoza odcinka piersiowego wymaga operacji, gdy doszło do uszkodzenia (złamania) trzonu kręgu. Wyróżniamy 2 rodzaje zabiegów operacyjnych:
Wertebroplastyka – polega na wstrzyknięciu cementu chirurgicznego do wnętrza uszkodzonego kręgu. W tym celu wykonuję punktowe nacięcie skóry, a następnie wprowadzam igłę. Za pomocą strzykawki aplikuję cement kostny przez ok. 3 minuty pod kontrolą RTG. Kiedy trzon kręgu zostanie całkowicie wypełniony, zabieg się kończy.
Operacja odbywa się w znieczuleniu miejscowym lub ogólnym, podczas gdy pacjent leży na brzuchu. Cement twardnieje w ciągu kilku minut, co pozwala na stabilizację złamanego kręgu. Kręg staje się mocniejszy i bardziej odporny na dalsze uszkodzenia.
Kifoplastyka – jest modyfikacją wertebroplastyki. W tym przypadku przed podaniem cementu wprowadzam specjalny balon, który napełniam powietrzem, co pozwala utworzyć dodatkową przestrzeń w kręgu i przywrócić jego optymalną wysokość. Następnie, na tej samej zasadzie co w przypadku wertebroplastyki, zostaje wprowadzony cement.
Uwaga – zabieg operacyjny nie likwiduje osteoporozy, a więc przyczyny problemu. Mimo zniesienia dolegliwości bólowych osteoporoza odcinka piersiowego powinna być nadal leczona metodami zachowawczymi – m.in. fizjoterapią, farmakoterapią i aktywnością fizyczną.
Osteoporoza odcinka piersiowego – co po operacji?
Pierwsza pionizacja, a więc siad na łóżku i wstanie, odbywa się ok. 4 godziny po zabiegu operacyjnym. Pacjent może samodzielnie udać się do łazienki, a także na krótki spacer po sali. Wypis odbywa się najczęściej następnego dnia. Wówczas nie ma przeciwwskazań, aby pacjent poruszał się samodzielnie, choć wskazany jest transport do domu i obecność drugiej osoby.
Operacja osteoporozy kręgosłupa – zalecenia po zabiegu
W czasie miesiąca od zabiegu pacjent powinien unikać forsownego trybu życia, a więc np. dźwigania ciężkich przedmiotów oraz nadmiernych ruchów w obrębie kręgosłupa. Po ok. 2 tygodniach od wypisu zalecam kontakt z fizjoterapeutą, który ustali, jakie ćwiczenia są w tym okresie wskazane i pomocne w rekonwalescencji. Niezbędne są również regularne, najlepiej co 3-tygodniowe konsultacje z lekarzem ortopedą.
Kifoplastyka, wertebroplastyka – cena
Zabieg operacyjny metodą kifoplastyki lub wertebroplastyki to koszt między 9000 a 13 000 zł.
Osteoporoza odcinka piersiowego – jak jej zapobiec? Profilaktyka
Profilaktyka osteoporozy to działania, które pomagają zapobiec rozwojowi choroby kości. Powinny być podejmowane przede wszystkim przez osoby znajdujące się w grupie ryzyka, ale nie tylko. Są istotne u wszystkich. Co możesz zrobić, żeby uniknąć osteoporozy?
Stosuj dietę bogatą w wapń i witaminę D. Wapń jest niezbędny dla zdrowia kości, a witamina D pomaga w jego wchłanianiu. Produkty mleczne, zielone warzywa liściaste, ryby i suplementy mogą pomóc w dostarczeniu tych składników.
Regularnie uprawiaj aktywność fizyczną. Ćwiczenia obciążające kości takie jak spacery, bieganie, jazda na rowerze i ćwiczenia oporowe, pomogą Ci wzmocnić kości. Pamiętaj jednak, aby ich częstotliwość i intensywność była dostosowana do wydolności i wytrzymałości Twojego ciała i organizmu.’
Zrezygnuj z palenia papierosów i alkoholu lub znacznie ogranicz używki. Osłabiają kości i zwiększają ryzyko osteoporozy.
Regularnie się badaj. Osoby w grupach ryzyka szczególnie powinny regularnie konsultować się z lekarzem, który może ocenić ich stan zdrowia kostnego i zalecić odpowiednie działania profilaktyczne lub leczenie. Wizyty lekarskie są jednak ważne u każdego.
Bibliografia
Czerwiński E., Zemankiewicz S., Osieleniec J., Kyfoplastyka i wertebroplastyka w leczeniu złamań osteoporotycznych kręgosłupa Ortopedia, Traumatologia, Rehabilitacja 2003, 5(1): 40-47.
Janiszewska M. (i in.), Osteoporoza jako problem społeczny – patogeneza, objawy i czynniki ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej, Probl Hig Epidemiol 2015, 96(1): 106-114.
Leszczyński P. (i in.), Diagnostyka i leczenie osteoporozy – zalecenia Polskiego Towarzystwa Reumatologicznego, Forum Reumatologiczne 2015, 1(1):12-24.
Marcinowska-Suchowierska E. (i in.), Osteoporoza – diagnostyka i terapia u osób starszych, Postępy Nauk Medycznych 2011, 24(5): 410-423.
Roczniak W., Babuśka-Roczniak M., Roczniak A., Diagnostyka i farmakoterapia osteoporozy, Lekarz 2010; 12: 14–22.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
