Przyglądając się budowie kręgosłupa, można zaobserwować, że budowa kręgów odcinka lędźwiowego kręgosłupa jest bardziej masywna niż tych wyżej położonych. Wiąże się to z dużym obciążeniem, któremu ten odcinek podlega – im niżej w kręgosłupie położony dany kręg, tym większy ciężar ciała dźwiga. Oprócz funkcji podporowych kręgosłup lędźwiowy zapewnia też dużą swobodę ruchu, umożliwiając całemu kręgosłupowi wykonywanie skłonów, ruchów wyprostnych, zgięć dobocznych, rotacji oraz kombinacji powyższych ruchów. Te szczególnie pożyteczne właściwości odcinka lędźwiowego mają też, niestety, drugą stroną medalu, stanowiąc najczęstszą przyczynę bólu w całym aparacie ruchu człowieka, czyli lumbago (łac. lumbalis – lędźwiowy). W poniższym tekście opiszę objawy i przyczyny tego popularnego schorzenia, sposoby leczenia, w których kluczową rolę odgrywa profilaktyka i regularne ćwiczenia. Te ostatnie również podaję poniżej.
Spis treści
Bóle przeciążeniowe odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa – objawy i przyczyny
Bardzo ruchomy odcinek lędźwiowy kręgosłupa łączy się stawowo z nieruchomą kością krzyżową, którą tworzy 5 zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych. Z mechaniki wiadomo, że miejsce połączenia elementów ruchomych ze statycznymi stanowi najczęstsze źródło usterek. Tak też dzieje się w kręgosłupie w miejscu połączenia odcinka lędźwiowego z krzyżowym.
Pierwszą oznaką nieprawidłowości jest ból pojawiający się po dłużej trwającym wysiłku fizycznym. Może on być również spowodowany pracą o charakterze statycznym, np. pracą siedzącą za biurkiem bądź za kierownicą samochodu.
Lumbago a praca siedząca
Osoby wykonujące prace wymagające przebywania w pozycji siedzącej często są zaskoczone swoimi problemami z kręgosłupem. Tłumaczą, że przecież nie przemęczają swojego kręgosłupa, gdyż nie wykonują ciężkiej, a nawet jakiejkolwiek fizycznej pracy. Jest to jeden z podstawowych mitów, który pokutuje w naszym społeczeństwie.
Należy zapamiętać: praca siedząca może być niejednokrotnie źródłem większych problemów z kręgosłupem niż praca o charakterze fizycznym.
Kręgosłup, jak również otaczające go tkanki miękkie (krążki międzykręgowe, więzadła, torebki stawowe, mięśnie i ścięgna), pod względem struktury i pełnionych funkcji stworzone są do ruchu. Ważne jest, aby ilość tego ruchu odpowiednio dawkować.
Dzięki temu można uniknąć bądź złagodzić dolegliwości związane z przeciążeniem kręgosłupa i dysków międzykręgowych, więzadeł i innych struktur miękkich, których podrażnienie daje dolegliwości określane wspólnym mianem bólów przeciążeniowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa.
W odniesieniu do dolegliwości korzeniowych (mających swoje źródło w ucisku na korzenie nerwowe), dolegliwości przeciążeniowe są często błędnie diagnozowane, a podejmowane w oparciu o złą diagnozę leczenie bywa nieskuteczne. Bywa to przyczyną rozgoryczenia i stresu, gdyż niejednokrotnie pacjent w takiej sytuacji zaczyna wątpić w możliwość wyleczenia. Utrzymujący się przewlekły ból zniechęca do podejmowania aktywnych działań na rzecz całkowitego wyzdrowienia i błędne koło się zamyka.
Już pierwsze dolegliwości bólowe powinny „zachęcić” do wizyty u lekarza. Lekarz rodzinny po wstępnym rozpoznaniu powinien skierować chorego do właściwego specjalisty, najlepiej lekarza ortopedy specjalizującego się w bólach kręgosłupa.
Prawidłowe rozpoznanie i odpowiednio szybko wdrożone leczenie:
pozwala zapobiec degeneracji dysku międzykręgowego i
chroni od znacznie poważniejszych dolegliwości bólowych.
Profilaktyka lumbago i zmian przeciążeniowych
W jaki sposób radzić sobie, kiedy pojawiają się pierwsze dolegliwości związane z przeciążeniem? Na tym etapie choroby kręgosłupa właściwie wszystko zależy od pacjenta, ponieważ zaburzenia te mają charakter odwracalny. Podejmując systematyczną aktywność fizyczną, podnosi się odporność kręgosłupa na codzienne przeciążenia.
Warto też czasem zrezygnować z jazdy samochodem na rzecz spaceru. Należy pamiętać, że kręgosłup znacznie lepiej znosi ruch niż długotrwałe pozycje statyczne (pozycje siedzące, praca kierowcy itp.). W profilaktyce bólów krzyża prawidłowa postawa ciała podczas wykonywania codziennych czynności jest zadaniem podstawowym.
Na powyższej grafice przedstawiam przykłady prawidłowych i złych postaw w różnych sytuacjach życia codziennego.
Wskazane są częste, ale krótkie przerwy w pracy, w czasie których należy wstać, poruszać się, wykonać kilka prostych ćwiczeń. Skorzysta na tym nie tylko kręgosłup, ale i całe ciało. Niezwykle ważna jest też ergonomiczna organizacja miejsca pracy, co wpływa nie tylko na zmniejszenie dolegliwości bólowych, ale również przyczynia się do zwiększanie efektywności pracy.
Ćwiczenia na odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa i ból krzyża
Na dole mojej strony możesz wpisać swój adres e-mail, a następnie wcisnąć symbol „koperty” – wówczas automatycznie otrzymasz zestawy ćwiczeń, których regularne wykonywanie:
wzmacnia mięśnie oraz
uelastycznia więzadła odpowiedzialne za stabilizację kręgosłupa.
Poniżej 6 przykładowych ćwiczeń jakie można wykonywać podczas przerwy w pracy:
Rozciąganie pleców – spleć dłonie na dolnej części pleców, przeciągnij się prostując cały grzbiet, utrzymaj pozycję przez 10 sekund.
Rozluźnienie kręgosłupa szyjnego – ruch jak podczas wzruszenia ramionami – barki góra w kierunku twarzy, a następnie do dołu; odchyl głowę w prawo, a następnie ruchem kolistym broda do klatki piersiowego; następnie odchyl głowę w lewo i ruchem kolistym broda w stronę dekoltu.
Praca stopami – zadzieraj i obciągaj stopy, stawiaj je raz na palce raz na pięty, wykonuj krążenia w stawie skokowym – to poprawi krążenie,
Rozgrzewanie nadgarstków – wykonaj kółeczka nadgarstkami, po kilka w obie strony, wykonaj kilka ósemek nadgarstkami.
Krążenia ramion i bioder – typowe ćwiczenia jak przed bieganiem. Wykonaj pełne krążenia ramion do przodu, do tyłu, a następnie biodrami w prawo i lewą stronę trzymając dłonie na talerzach biodrowych
Przysiady – stań w rozkroku, wyciągnij ręce do przodu i wykonaj 10 przysiadów; staraj się nie wychodzić kolanami poza linię palców (pupa do tyłu). Nie wykonuj pełnego przysiadu, tylko do około 1/2 długości kończyn dolnych.
Jak prawidłowo trzymać nogi podczas pracy za biurkiem?
Pamiętaj o tym, by nigdy nie zakładać nogi na nogę! Jeśli masz możliwość trzymania nóg zgiętych pod większym kątem niż 90 stopni to zrób to, najlepiej podłóż coś pod stopy, żebyś mógł trzymać jak najbardziej wyprostowane nogi.
Nie „wyciągaj” też brody do przodu, staraj się ją bardziej wciągać do szyi, tak jakbyś chciał zrobić drugi podbródek.
Najistotniejsze w zwalczaniu dolegliwości przeciążeniowych są jednak regularne ćwiczenia wykonywane w pełnym zakresie ruchu kręgosłupa, ćwiczenia rozciągające przykurczone mięśnie i inne tkanki miękkie. Przywracając siłę i wytrzymałość mięśniom, wyposaża się kręgosłup w ochronną tarczę, zapewnia mu się lepszą stabilizację i odporność na przeciążenia.
Leczenie dolegliwości związanych z lumbago
Pomocne w leczeniu dolegliwości bólowych mogą być też zabiegi fizykoterapeutyczne. Spośród tych, które można wykonywać samemu w domu, szczególnie pomocne są wszelkie formy stosowania ciepła:
maty,
lampy rozgrzewające,
ciepłe okłady i inne.
Szczególnie polecany w dolegliwościach związanych z przeciążeniem jest masaż, który rozluźnia i regeneruje mięśnie, zmniejszając tym samym odczucia bólowe.
Należy jednak pamiętać, że do wykonywania jakichkolwiek ćwiczeń czy zabiegów można przystąpić dopiero po ustaniu ostrych dolegliwości bólowych tj. minimum po około 2-3 dniach. W tym czasie zaleca się leczenie polegające na odciążeniu kręgosłupa (odpoczynek, ale nie unieruchomienie w łóżku!), a w razie potrzeby i tylko przez kilka dni – stosowanie farmakologicznych środków przeciwzapalnych i przeciwbólowych.
Oprócz proponowanych ćwiczeń fizycznych oraz zabiegów fizykoterapeutycznych bardzo wskazane jest regularne korzystanie z pływalni. Pływanie jest szczególnie zalecane właśnie przy dolegliwościach związanych z przeciążeniem kręgosłupa ze względu na ruch w odciążeniu. Można w ten sposób ćwiczyć, nawet bardzo intensywnie, oszczędzając jednocześnie obarczone bólem stawy kręgosłupa.
Niezdrowy sen i niewłaściwy materac a bóle krzyża
Istotne jest także znaczenie zdrowego snu w profilaktyce bólów krzyża. Niewłaściwy, zbyt miękki lub zanadto twardy materac może być jedną z przyczyn dolegliwości bólowych kręgosłupa. Odpowiedni materac to taki, który w należyty sposób „podpiera” ciało, dostosowując się do wszystkich jego fizjologicznych krzywizn.
W leżeniu na plecach układa się zgodnie z przebiegiem fizjologicznym krzywizn kręgosłupa, natomiast w leżeniu na boku umożliwia utrzymanie prostej linii kręgosłupa. W ten sposób zapewnia zdrowy i komfortowy sen, zapobiegając nasilaniu się dolegliwości bólowych kręgosłupa oraz stwarza warunki do rozluźnienia i regeneracji kręgosłupa, jak również otaczających go tkanek miękkich.
Postanowiłem napisać artykuł o bólach przeciążeniowych, ponieważ są one bardzo częstym powodem wizyt pacjentów zarówno na SOR (Szpitalny Oddział Ratunkowy) jak i w poradni ortopedycznej.
Bóle przeciążeniowe odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa (lumbago) – podsumowanie
Powyższy tekst stanowi podstawową wiedzę, jaką chciałbym przedstawić pacjentowi podczas konsultacji, jednak najczęściej brakuje czasu, żeby to wszystko przekazać.
Obserwuję w swojej praktyce, że pacjenci z bólami przeciążeniowymi bywają traktowani jako „zło konieczne”, jeżeli zgłaszają się do jednostek medycznych w ramach NFZ. Wynika to z tego, że w powszechnej opinii ich dolegliwości są błahe. Kto z nas nie miał w życiu bólu kręgósłupa po długiej pracy siedzącej czy po wykonaniu dowolnej pracy fizycznej np. pracy w ogrodzie czy podczas sprzątania?
Z drugiej strony, pacjenci z lumbago (ból kręgosłupa L-S) oczekują, że podczas jednej wizyty poda się im jedno panaceum na ich problemy. Nie dostrzegają tego, że przez wiele miesięcy wykonują np. pracę biurową nie podejmując przy tym żadnej aktywności fizycznej. Następnie pojawiając się w poradni ortopedycznej lub SOR, chcą otrzymać 1 tabletkę, która cofnie czas o kilka miesięcy/lat. Jest to niemożliwe.
Mimo to, myślę, że dla aktywnej zawodowo osoby warto pojawić się u lekarza ortopedy. Ponieważ tylko wiedza medyczna, a jeszcze bardziej praktyka lekarska pozwala określić z dużym prawdopodobieństwem z jakim konkretnie problemem mamy do czynienia. Dzięki temu, można również określić czy niezbędne jest wykonanie badań obrazowych, takich jak np. RM (rezonans magnetyczny).
Samo badanie nie leczy, daje jednak „czarno na białym” potwierdzenie oraz wskazuje na zakres np. zmian dyskopatycznych (choroba krążka międzykręgowego). Ważna jest też odpowiednia rehabilitacja dostosowana indywidualnie do pacjenta oraz obecnego problemu medycznego.
Leki to też dobro, które zostało opracowane przez człowieka celem zmniejszania przykrych dolegliwości. Warto tu jednak pamiętać, że im silniejszy lek tym potencjalnie więcej działań niepożądanych. Dlatego również tutaj należy oczekiwać od lekarza, że przepisze lek adekwatny ściśle do określonego chorego, a nie uruchomi „armatę wymierzoną na zabicie muchy”.
Inaczej sprawa się miewa ze zmianami zwyrodnieniowymi kręgosłupa lędźwiowego oraz/lub bólami korzeniowymi, w tym powszechnie znanej rwie kulszowej. Temu tematowi poświęcę oddzielny artykuł.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
