Blokada stawowa – zastrzyk, który blokuje staw czy zabiera ból?

Choć tytuł artykułu miał być przewrotny, odpowiedź na pytanie jest bardzo prosta. W końcu kto chciałby, aby jego staw został zablokowany? Blokada stawowa, a więc zastrzyk ortopedyczny, nie powoduje unieruchomienia stawu, a wręcz przeciwnie – umożliwia jego swobodne i bezbolesne poruszanie poprzez eliminację bólu. Wszystko to dzięki precyzyjnemu dotarciu do jego źródła i zastosowaniu leków sterydowych. Pozostaje spytać: kiedy blokada stawu jest wskazana, a kiedy nie? I co warto wiedzieć przed zabiegiem i czego nie robić po jego wykonaniu?

Co to jest blokada stawowa?

Blokada ortopedyczna to zastrzyk podawany w konkretne miejsce w stawie. Ma zmniejszyć ostry lub przewlekły ból i stan zapalny towarzyszące m.in. dyskopatii kręgosłupa, zmianom zwyrodnieniowym kolana czy zapaleniu kaletki. Działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne umożliwiają specjalne substancje zawarte w roztworze zastrzyku.

Blokada stawu – np. blokada kręgosłupa, nie likwiduje przyczyn dolegliwości. Jej głównym celem jest zmniejszenie bądź eliminowanie dokuczających objawów, które uniemożliwiają pacjentowi wykonywać pracy zawodowej oraz czynności codziennych.

Największymi zaletami blokady stawu są:

• prostota jej wykonania,
• bardzo mała liczba powikłań,
• precyzyjne dotarcie do miejsca bólu, ponieważ lekarz ortopeda wykonuje ją pod kontrolą USG,
• uniwersalność zastosowania – można podać ją w dowolny staw.

Rodzaje blokady stawowej

Blokada stawowa może służyć potwierdzeniu lub wykluczeniu lokalizacji bólu, a więc funkcjonować jako blokada diagnostyczna. Staje się pomocna wtedy, gdy zachodzi rozbieżność między obrazem klinicznym a obrazem radiologicznym. Czyli wtedy, gdy wyniki badania obrazowego nie pokrywają się badaniem klinicznym wykonanym przez ortopedę w gabinecie. Głównym składnikiem blokady diagnostycznej są środki znieczulające (np. lidokaina), które podaje się w domniemane miejsce ogniska bólu. Jeśli po iniekcji ból ustępuje – mamy potwierdzenie jego lokalizacji. Jeśli nie – trzeba szukać dalej.

Drugie działanie iniekcji dostawowej jest znane o wiele bardziej, ponieważ polega na zmniejszeniu bólu i stanu zapalnego w stawie. Wówczas taka iniekcja nazywa się blokadą terapeutyczną. Zawiera leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, np. kortykosteroidy. Podaje się ją po wykryciu lokalizacji dolegliwości (za pomocą blokady diagnostycznej, badania fizykalnego, badań obrazowych) w konkretne miejsce stawu.

Czy blokada diagnostyczna jest jednocześnie terapeutyczną?

Niezależnie od tego, czy blokada stawu ma charakter terapeutyczny czy diagnostyczny, może zawierać zarówno leki znieczulające, jak i przeciwbólowe. Sugerowałoby to, że spełnia dwie funkcje jednocześnie. I faktycznie, ale tylko w teorii, bo w praktyce liczy się cel jej podania, a więc to czy służy diagnostyce, czy terapii.

Iniekcja diagnostyczna ma pomóc w diagnozie i jest podawana do stawu tylko raz. Jej celem jest oczywiście zmniejszenie bólu, ale po to, aby go zlokalizować, a nie po to, by całkowicie go znieść. To blokada terapeutyczna ma długotrwale zapewnić pacjentowi bezbolesność bólu, ponieważ planuje się ją w serii kilku zastrzyków.

Czym są i jak działają substancje w blokadzie stawowej?

Pomiędzy wersami wspomniałem o tym, co zawiera blokada stawowa i jak działa. Warto to rozwinąć. W blokadzie stawu są:

• Substancje przeciwzapalne, a więc sterydy. Najczęściej jest nim kortyzol, który ma za zadanie wygasić stan zapalny powodujący ból i obrzęk. Kortyzol jest naturalnie wytwarzany przez nadnercza jako hormon, jednak jako lek jest stworzony w warunkach laboratoryjnych.
• Substancje przeciwbólowe/znieczulające takie jak lidokaina i bupiwakaina. Obydwie substancje hamują przewodnictwo bólu przez nerwy. Lidokaina jest zdecydowanie bardziej uniwersalna i stosuje się ją najczęściej. Przy bupiwakainie należy zachować większe środki ostrożności. Lekarz musi wykluczyć niedawno przebyty uraz stawu lub operację stawu, która spowodowała jego znaczne naruszenia. Wówczas bupiwakaina może szybciej przenikać ze stawu do osocza, a tam osiągnąć zbyt wysokie stężenie i negatywnie wpływać na układ krążenia.

Blokada stawu – wskazania, czyli kiedy można ją wykonać

W jakich schorzeniach można wykonać blokadę stawową?

• choroba zwyrodnieniowa stawów,
• rwa kulszowa,
• zapalenie stawów krzyżowo-biodrowych,
• zespół cieśni nadgarstka,
• bóle pourazowe,
• zapalenie kaletki maziowej, np. stawu łokciowego
• zapalenie ścięgien,
• choroba de Quervaina,
• kręgozmyk,
• zapalenie korzeni nerwowych kręgosłupa,
• łokieć tenisisty i łokieć golfisty,
• palec zatrzaskujący,

Iniekcja sterydowa – przeciwwskazania

No dobrze, a kiedy blokada kręgosłupa lub blokada kolana są niewskazane? Oto najważniejsze przeciwskazania do jej wykonania:

• Infekcje w miejscu iniekcji lub ogólnoustrojowe infekcje. Podanie sterydu w miejscu infekcji może prowadzić do rozszerzenia infekcji i pogorszenia stanu pacjenta, w tym sepsy, która jest poważnym stanem zagrażającym życiu.
• Alergia na składniki blokady, np. kortykosteroidy. Podanie leku może prowadzić do reakcji alergicznych, w tym anafilaksji, która zagraża życiu.
• Cukrzyca – kortykosteroidy mogą podnosić poziom cukru we krwi, a w teorii prowadzić do hiperglikemii. Cukrzyca nie jest jednak przeciwskazaniem bezwzględnym, a więc nie wyklucza całkowicie blokady stawu. Musi być kontrolowana, a lekarz powinien monitorować stan pacjenta.
• Osteoporoza – długotrwałe stosowanie sterydów może pogorszyć stan osteoporozy, zwiększając ryzyko złamań kości.
• Ciąża.
• Choroby serca, np. niewydolność. Kortykosteroidy mogą powodować wzrost ciśnienia krwi, co może pogorszyć stan niewydolności serca.

Blokada stawowa – procedura krok po kroku

Ogólny przebieg wstrzyknięcia blokady sterydowej wygląda tak:

1. Przygotowanie pacjenta

Pacjent jest dokładnie informowany o procedurze, jej celu oraz możliwych skutkach ubocznych. Może też być poproszony o założenie szpitalnej odzieży. Przed zabiegiem wykonuje się badania obrazowe, takie jak RTG, MRI lub USG, aby dokładnie zlokalizować obszar, który ma być poddany iniekcji

2. Przygotowanie miejsca wkłucia i znieczulenie

Miejsce wkłucia jest dokładnie dezynfekowane, aby zminimalizować ryzyko infekcji. Oprócz tego może zostać znieczulone miejscowo – dzięki temu pacjent poczuje mniejszy dyskomfort.

3. Wstrzyknięcie leku

Lekarz używa cienkiej igły, aby wstrzyknąć lek bezpośrednio do stawu. Procedura często jest przeprowadzana pod kontrolą badania obrazowego, takiego jak fluoroskopia (RTG w czasie rzeczywistym), USG, lub tomografia komputerowa (CT), aby zapewnić dokładność wstrzyknięcia.

Różnice, które mogą się pojawić w zależności od miejsca wkłucia, dotyczą m.in. pozycji pacjenta. Blokada stawu kolanowego jest wykonywana, gdy pacjent siedzi lub leży z wyprostowaną nogą. Blokada kręgosłupa – gdy leży na brzuchu lub na boku. Natomiast przy blokadzie nadgarstka pacjent siedzi na krześle z ręką opartą o stół.

Co powinieneś wiedzieć, zanim zdecydujesz się na iniekcję sterydową?

Jeśli masz infekcję w miejscu iniekcji, cukrzycę, problemy z krzepliwością krwi lub inne poważne problemy zdrowotne, poinformuj o tym ortopedę. W razie potrzeby wróć do akapitu o przeciwskazaniach do blokady sterydowej, aby niczego nie pominąć podczas konsultacji z lekarzem.

Choć iniekcja sterydowa jest nieinwazyjna, to zdarzają się skutki uboczne. Krótkoterminowo miejsce iniekcji może być zaczerwienione, opuchnięte, a ból może chwilowo się nasilić. Bardzo rzadko zdarzają się poważniejsze komplikacje takie jak infekcje czy uszkodzenia ścięgien.

Blokada stawu jest oczywiście jedną z metod leczenia zachowawczego – nigdy nie przedstawię Ci jej jako jedyne antidotum. W wielu przypadkach jest jednak najskuteczniejszą formą leczenia objawowego ze względu na celowość jej działania i skuteczność leków, które się w niej znajdują.

Blokada stawowa – 3 najczęstsze pytania

1.Czego muszę unikać po zastrzyku, a co mogę robić?

W pierwszych dwóch dobach po iniekcji oszczędzaj ostrzyknięty staw. Nie forsuj go długimi spacerami czy ćwiczeniami. To czas, w którym leki muszą mieć odpowiednie warunki do tego, aby zadziałać przeciwbólowo i przeciwzapalnie. Nie rezygnuj jednak całkowicie z wykonywania czynności codziennych – lekkie prace domowe czy wyjście do sklepu są dopuszczalne.

2. Jak szybko odczuję efekty blokady i ile się utrzymają?

Pierwsze efekty blokady stawowej pacjenci mogą odczuć nawet po 2-4 godzinach po iniekcji. Zdarza się, że wyraźne zmniejszenie dolegliwości pojawia się po 2. lub 3. zastrzyku. Ostateczne efekty mogą utrzymać się do kilku tygodni lub kilku miesięcy, co zależy od rodzaju schorzenia i nasilenia objawów, a także indywidualnej odpowiedzi organizmu pacjenta na leczenie.

3. Co jeśli zastrzyk sterydowy nie przyniesie ulgi?

Blokady stawowe są najczęściej bardzo skuteczne w łagodzeniu bólu i zmniejszaniu stanu zapalnego w stawach. Wiele osób doświadcza znacznej ulgi już po pierwszym zastrzyku. Istnieje jednak pewien odsetek pacjentów, u których blokada stawowa nie przynosi oczekiwanych rezultatów. Jest to całkowicie normalne, ponieważ żadna metoda leczenia nie jest uniwersalnym rozwiązaniem dla wszystkich.

Jeśli blokada stawowa nie przyniesie ulgi, czasami konieczne jest powtórzenie iniekcji. Zdarza się, że potrzeba kilku zastrzyków, zanim ból zacznie ustępować. Wówczas lekarz może zaplanować serię zastrzyków w odstępach kilku tygodni, aby zwiększyć szanse na osiągnięcie optymalnych wyników. W ostateczności wdrażane są inne metody leczenia takie jak fizjoterapia, farmakologia czy operacja.

Bibliografia

1. Grill B., Dequeker J., Intra-articular steroid injection. A risk-benefit assessment, Drug Saf 1990, 5(3): 205-211.
2. Nierodziński W., Przybytko J., Misiołek H., Blokada przykręgowa w odcinku piersiowym, Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska 2011, 8 (1): 101–107.
3. Sun Y. (i in.), Intra-articular steroid injection for frozen shoulder: A systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials with trial sequential analysis, Am J Sports Med. 2017, 45(9): 2171-2179.
4. Yaghmour K. (i in.), Intra-articular steroid injections in large joint arthritis: A survey of current practice, Musculoskeletal Care 2022, 20(2): 349-353.
5. Zhong H. (i in.), Intra-articular steroid injection for patients with hip osteoarthritis: A systematic review and meta-analysis, Biomed Res Int 2020.

Przeczytaj też:

• Iniekcje dostawowe i okołostawowe pod kontrolą USG w Warszawie
• Dlaczego kości nie są białe? 12 ciekawostek o kościach, o których prawdopodobnie nie miałeś pojęcia
• Bark zamrożony – przyczyny, objawy i leczenie zapalenia torebki stawowej stawu ramiennego