Ochronę przed urazami, a także łatwość wykonywania ruchów w stawie łokciowym zapewnia kaletka łokciowa. To wypełniona płynem maziowym struktura anatomiczna, która ma postać niewielkiej ,,poduszki”. Niestety – mimo pełnienia tak ważnych funkcji, nie jest wolna od uszkodzeń i przeciążeń. Zapalenie kaletki łokciowej (lub też tzw. ,,łokieć studenta”) to bardzo częste schorzenie, do którego dochodzi na skutek urazu, przeforsowania tkanek, a także chorób reumatologicznych. Jak objawia się zapalenie kaletki wyrostka łokciowego i na czym polega leczenie?
Spis treści
Kaletka łokciowa – gdzie się znajduje? Jaką rolę odgrywa w funkcjonowaniu kończyny górnej?
Kaletka łokciowa znajduje się na tylnej stronie łokcia, a dokładniej pomiędzy wyrostkiem łokciowym (czyli wystającą i wyczuwalną kostką na szczycie łokcia) a ścięgnami prostowników. Jakie ma funkcje?
dzięki temu, że jest wypełniona płynem maziowym, umożliwia płynny ruch kości, mięśni i nerwów względem siebie, a także wpływa na większą stabilność stawu łokciowego,
amortyzuje uderzenia i tarcie między strukturami kostnymi takimi jak kość łokciowa i kość ramienna, a także tkankami miękkimi w postaci ścięgien; chroni to staw przed nadmiernym zużyciem i zmniejsza ryzyko uszkodzeń mechanicznych,
ułatwia wykonywanie ruchów prostowania i zginania w stawie łokciowym, niejako nawilżając go.
Zdrowa kaletka wyrostka łokciowego jest niewyczuwalna w trakcie palpacji (dotyku). Jej powierzchowne umiejscowienie i ograniczone unaczynienie stanowi jednak pożywkę dla wszelkich urazów i infekcji.
Trzy główne przyczyny zapaleni kaletki łokciowej to:
Przeciążenia i mikrourazy wynikające z wykonywania częstych i powtarzalnych ruchów w obrębie stawu łokciowego. Takim ruchem jest np. długotrwałe opieranie się na łokciu. Na cześć studentów, którzy słuchając niezbyt ciekawego dla nich wykładu, notorycznie podpierają się ręką, zapalenie kaletki zyskało miano ,,łokcia studenta”.
Ale powodem przeciążenia mogą być również:
praca siedząca,
brak rozgrzewki,
nieprawidłowe przygotowanie się do treningu,
uprawianie sportów, podczas których łokieć intensywnie pracuje (np. tenis).
Urazy w postaci upadku na łokieć, silnego uderzenia się o przedmiot lub nagłego szarpnięcia ręki.
Na skutek infekcji wywołanej dostaniem się bakterii przez uszkodzoną skórę, np. po zranieniu. Wówczas nazywamy to infekcyjnym zapaleniem kaletki łokcia.
Zapalenie kaletki łokcia – objawy
Charakterystycznymi dla zapalenia kaletki łokciowej objawami są:
Ból. Dolegliwości bólowe nasilają się głównie przy próbie ruchu, drażnieniu okolicy kaletki przez ubranie czy intensywniejszej aktywności kończyny górnej. Bólowi towarzyszy sztywność stawu łokciowego, a więc ograniczenie ruchów zgięcia, wyprostu oraz odwracania i nawracania przedramienia. Oprócz tego występuje tkliwość palpacyjna, czyli ból podczas dotyku wyrostka łokciowego.
Obrzęk. W zależności od zaawansowania stanu zapalnego i postępowania jego rozwoju, obrzęk może być niewielki lub przyjmować postać widocznego i wyczuwalnego zgrubienia na wyrostku łokciowym. Rozmiary wypełnionego płynem guzka mogą osiągać wielkość piłeczki golfowej.
Zaczerwienienie i ucieplenie okolicy kaletki łokciowej.
Ogólnoustrojowym objawem zapalenia kaletki wyrostka łokciowego może być również gorączka i osłabienie organizmu.
Podejrzewasz u siebie zapalenie kaletki łokciowej? Umów się na szczegółową diagnostykę do ortopedy
Jeśli niepokoją lub zastanawiają Cię objawy w okolicy łokcia – nie bagatelizuj ich. Z doświadczenia ortopedy oraz wizyt swoich pacjentów wiem, że każdy ból warto skontrolować. szczególnie jeśli utrzymuje się już kilka dni. I choć możesz dziwić się, jak z pozoru niegroźne podpieranie się na łokciu może wywołać zapalenie, to na podstawie przyczyn problemów w obrębie kaletki łokciowej wiesz już, że jest to bardzo prawdopodobne.
W porządku, przejdźmy dalej. Załóżmy, że zdecydowałeś się na wizytę kontrolno-diagnostyczną, bo masz objawy podobne do tych, które wypisałem wcześniej. Jak przebiega diagnostyka zapalenia kaletki wyrostka łokciowego?
Wywiad
Na samym początku zbieram szczegółowy wywiad, podczas którego zadaję pytania dotyczące rodzaju objawów, czasu ich trwania, a także okoliczności, które mogły wpłynąć na to, że w ogóle wystąpiły. Oprócz tego dopytuję o choroby współistniejące takie jak RZS czy dnę moczanową (w razie konieczności kieruję na szerszą diagnostykę), a także nawyki codzienne związane z ruchem i obciążaniem stawu łokciowego.
Diagnoza zapalenia kaletki łokciowej zwykle nie jest oczywista do momentu wykonania badania USG, ponieważ trzeba odróżnić to schorzenie od innych, np. złamania wyrostka łokciowego, skręcenia stawu łokciowego czy ropnia łokcia. Wywiad jest jednak bardzo ważny, aby wiedzieć w kierunku jakiego problemu w ogóle się poruszać.
Badanie kliniczne
Podczas badania klinicznego wykonuję palpację, oceniam ruchomość stawu łokciowego, a także badam siłę mięśniową w obrębie łokcia i obserwuję obecność opuchlizny.
Palpacją oceniam obszar kaletki łokciowej pod kątem bolesności, sprawdzając reakcję pacjenta na nacisk w różnych miejscach stawu łokciowego. Dzięki niej mogę również ustalić zakres opuchlizny i jej zaawansowanie, a także to, czy skóra w obrębie kaletki ma podwyższoną temperaturę.
Podczas oceny ruchomości stawu łokciowego proszę pacjenta o wykonanie zgięcia, a następnie wyprostu łokcia. Następnie o obrócenie przedramienia do wewnątrz i na zewnątrz. Skupiam się na tym, czy zakresy są prawidłowe oraz czy pacjent jest w stanie swobodnie wykonać te ruchy. W tym celu pytam go o odczucia podczas poruszania ręką. Później pacjent wykonuje te same ruchy, ale z oporem mojej ręki, co pomaga w zbadaniu siły mięśniowej mięśni działających na staw łokciowy.
Badania obrazowe
W diagnostyce wywiad i badanie kliniczne muszą zawsze współistnieć z badaniami obrazowymi, które ukazują, co dzieje się wewnątrz ciała. Zapalenie kaletki wyrostka łokciowego wymaga wykonania USG. Na wizycie lekarskiej takie badanie wykonuję sprzętem o bardzo dużej precyzji i wysokiej jakości obrazu. Dzięki temu bardzo często jestem w stanie już na tym etapie postawić diagnozę.
Dodatkowym i pomocnym badaniem jest RTG w przypadku chęci stwierdzenia, czy nie doszło do złamania wyrostka łokciowego.
Jak leczyć zapalenie kaletki wyrostka łokciowego?
W pierwszej kolejności dążę do zmniejszenia stanu zapalnego. Pacjent otrzymuje ode mnie indywidualne zalecenie dotyczące oszczędzania łokcia i unikanie jego przeciążeń, aby nie zaogniać zapalenia. Może również samodzielnie wykonywać zimne okłady. W ramach leczenia zachowawczego przepisuję farmakoterapię przeciwzapalną doustną i/lub miejscową. W razie potrzeby wykonuję zastrzyki z glikokortykosteroidami bezpośrednio do kaletki łokciowej, a jeśli doszło do infekcyjnego zapalenia kaletki, przeprowadzam antybiotykoterapię.
Brak stanu zapalnego to zielone światło dla kompleksowej fizjoterapii opartej na zabiegach fizykalnych (np. prądy TENS, krioterapia) i kinezyterapii (ćwiczeniach).
W przypadku dużego obrzęku podejmuję decyzję o jego ściągnięciu pod kontrolą aparatu USG. Zbyt duża ilość płynu może silnie uciskać zarówno okoliczne tkanki, jak i samą kaletkę, a w tym przypadku jego usunięcie jest konieczne. Punkcja kaletki pozwala na zmniejszenie dolegliwości, a także usunięcie nagromadzonych bakterii.
Zapalenie kaletki łokciowej – operacja
W niektórych przypadkach może się okazać, ze leczenie zachowawcze nie będzie wystarczające. Gdy zapalenie nawraca min. 3x w ciągu krótkiego odstępu czasu, wówczas warto rozważyć decyzję o zabiegu operacyjnym. Bursektomia kaletki łokciowej (czyli jej wycięcie) wymaga wykonania niewielkiego nacięcia skóry i odbywa się najczęściej w znieczuleniu miejscowym. Choć zabieg można wykonać zarówno metodą otwartą, jak i endoskopową, znacznie częściej decyduję się na drugą opcję. Zapewnia ona szybszą rekonwalescencję, a blizna jest niewielka. W przypadku otwartej bursektomii trzeba się liczyć z powolnym gojeniem się rany ze względu na słabe ukrwienie okolicy wyrostka łokciowego.
Bakteryjne (septyczne) zapalenie kaletki łokciowej zdarza się znacznie rzadziej. Czy ten rodzaj schorzenia również kwalifikuje się do operacji? Odpowiedź jest niejednoznaczna. Niektóre badania pokazują, że infekcyjne zapalenie kaletki wyrostka łokciowego może wiązać się z ryzykiem powikłań takich jak rozprzestrzenienie się bakterii do innych tkanek. Aby zminimalizować to ryzyko, wykonuje się wycięcie kaletki metodą endoskopową.
Unikanie czynników predysponujących do zapalenia kaletki wyrostka łokciowego jest kluczowe. Osoby podatne na to schorzenie (np. studenci, osoby pracujące przy biurkach, sportowcy, osoby chorujące na RZS) powinny:
unikać długotrwałego opierania się na łokciu,
stosować rozgrzewki przed aktywnością fizyczną,
dbać o prawidłowe przygotowanie do treningu,
unikać jednostajnych ruchów stawu łokciowego.
Bardzo ważnym elementem profilaktyki są również ćwiczenia wzmacniające mięśnie stawu łokciowego. Z kolei w sportach wymagających intensywnego użycia łokcia kluczowym będzie stosowanie odpowiedniego sprzętu ochronnego podczas aktywności fizycznej. Jeśli zadbasz o te aspekty, zminimalizujesz ryzyko wystąpienia zapalenia kaletki łokciowej i utrzymasz zdrowie stawu łokciowego. W razie jakichkolwiek wątpliwości lub pojawienia się objawów, zalecam Ci konsultację z lekarzem ortopedą w celu wczesnej diagnozy i skutecznego leczenia.
Bibliografia
Aron D., Four common types of bursitis: diagnosis and management, J Am Acad Orthop Surg 2011, 19(6): 359-367.
Blackwell J. (i in.), Olecranon bursitis: a systematic overview, Shoulder Elbow 2014, 6(3): 182-190.
Germawi L. (i in.), Factors associated with revision surgery for olecranon bursitis after bursectomy, J Shoulder Elbow Surg 2021, 30(5): 1135-1141.
Meade T. (i in.), Surgical Outcomes in Endoscopic Versus Open Bursectomy of the Septic Prepatellar or Olecranon Bursa, Orthopedics 2019, 42(4): 381-384.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
