Neuralgia międzyżebrowa – jak ją rozpoznać i jak leczyć ból w okolicy klatki piersiowej?

Ból w klatce piersiowej natychmiast przywodzi na myśl poważne schorzenia serca lub płuc. Tymczasem winna bywa neuralgia międzyżebrowa, czyli podrażnienie lub uszkodzenie nerwów biegnących między żebrami. Jakie są jej objawy i przyczyny? W jaki sposób odróżnić ją od schorzeń zagrażających życiu? I na czym polega leczenie neuralgii międzyżebrowej?

Neuralgia międzyżebrowa – na czym polega?

Neuralgia międzyżebrowa to rodzaj bólu neuropatycznego, wynikającego z podrażnienia lub uszkodzenia nerwów przebiegających między żebrami.

Nerwy międzyżebrowe są przedłużeniem gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych odcinka piersiowego (Th1–Th11). Biegną pojedynczo od kręgosłupa wzdłuż żeber w stronę mostka lub nadbrzusza. Ich zadaniem jest przekazywanie impulsów czuciowych oraz ruchowych odpowiedzialnych za czucie skórne i koordynację ruchu mięśni oddechowych.

Kiedy którykolwiek z tych nerwów zostaje uciśnięty, podrażniony lub uszkodzony, zaczyna wysyłać sygnały bólowe. Charakterystyczne dla neuralgii międzyżebrowej jest to, że ból nie ogranicza się do jednego punktu – podąża wzdłuż przebiegu nerwu, obejmując szeroki pas klatki piersiowej, pleców lub nadbrzusza.

Neuralgia międzyżebrowa – przyczyny, a wśród nich ospa wietrzna i leki

Przyczynami neuralgii międzyżebrowej mogą być:

• Urazy klatki piersiowej, takie jak złamania żeber, stłuczenia czy skręcenia. Mogą doprowadzić do bezpośredniego uszkodzenia lub ucisku na nerwy międzyżebrowe.
• Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa w postaci dyskopatii odcinka piersiowego czy osteofitów (wyrośli kostnych) mogą powodować ucisk na korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego.
• Półpasiec po przebytej ospie wietrznej. Wirus ospy wietrznej po pierwotnej infekcji nie znika z organizmu – pozostaje uśpiony w zwojach nerwowych. W sprzyjających dla niego warunkach (np. przy obniżonej odporności i stresie) może się reaktywować, wywołując półpasiec. Jeśli infekcja obejmuje nerwy międzyżebrowe, skutkiem może być silny ból wzdłuż przebiegu tych nerwów, a u części pacjentów rozwija się tzw. nerwoból postherpetyczny, która może utrzymywać się miesiącami, a czasami nawet latami.
• Leki, np. niektóre leki przeciwnowotworowe, przeciwwirusowe lub immunosupresyjne. Mogą uszkadzać włókna nerwowe lub zmieniać ich funkcjonowanie, prowadząc do rozwoju bólu neuropatycznego.
• Zabiegi chirurgiczne. Operacje w obrębie klatki piersiowej (torakotomia, operacje serca, zabiegi neurochirurgiczne) mogą wiązać się z uszkodzeniem nerwów międzyżebrowych podczas dostępu chirurgicznego lub w wyniku powstania blizn, które drażnią nerwy.

Osteoblastoma przyczyną neuralgii międzyżebrowej – prawdopodobnie pierwszy taki przypadek

Osteoblastoma to rzadki, łagodny nowotwór kości, który najczęściej lokalizuje się w tylnych częściach kręgosłupa. W opublikowanym w 2015 roku artykule naukowym Intercostal neuralgia as a symptom of an osteoblastoma in thoracic spine [1] opisano przypadek 15-letniego chłopca z osteoblastomą na poziomie T8–T9, u którego wystąpiła neuralgia międzyżebrowa bez bezpośredniego nacieku guza na nerw międzyżebrowy.

Objawy ustąpiły natychmiast po chirurgicznym usunięciu zmiany, co sugeruje, że ból był wynikiem reakcji zapalnej wywołanej przez guz.

Objawy neuralgii międzyżebrowej – gdzie boli?

Najbardziej charakterystycznym objawem neuralgii międzyżebrowej jest ból w obrębie klatki piersiowej. Jednak nie jest to ból typowy – ma kilka specyficznych cech, które pozwalają odróżnić go od bólu wywołanego np. chorobami serca czy płuc.

Cechy bólu w neuralgii międzyżebrowej:

• ból jest najczęściej przeszywający i ostry, czasami opisywany jako pieczenie, kłucie lub szarpanie. Pacjenci nierzadko określają go jako „prąd” lub „płomień” przebiegający wzdłuż żeber,
• ból zwykle rozciąga się wzdłuż jednego nerwu międzyżebrowego, czyli tworzy pasmowaty przebieg – od kręgosłupa, przez bok klatki piersiowej, aż do mostka lub nadbrzusza. Najczęściej obejmuje jedną stronę ciała (prawą lub lewą), rzadko jest obustronny,
• ból może rozlewać się wzdłuż całego przebiegu nerwu – pacjenci czują go na plecach, w bocznej części tułowia lub z przodu klatki piersiowej. Może też promieniować do nadbrzusza lub do grzbietu, w zależności od tego, który nerw jest zajęty,
• ból w neuralgii międzyżebrowej nasilają ruchy klatki piersiowej – zwłaszcza głębokie oddychanie, kaszel, śmiech, kichanie czy nawet zmiana pozycji ciała (np. obrót w łóżku, podniesienie ręki). Niekiedy wystarczy drobny ruch lub ucisk określonego miejsca, by wyzwolić nagłe nasilenie bólu.

Oprócz bólu pacjenci mogą odczuwać:

• mrowienie,
• drętwienie,
• uczucie palenia skóry,
• nadwrażliwość skóry (tzw. allodynia – nawet lekki dotyk może wywoływać dyskomfort lub ból).

Neuralgia międzyżebrowa a zawał serca – jak odróżnić obydwa schorzenia?

Neuralgia międzyżebrowa może dawać objawy tak intensywne, że łatwo pomylić ją z poważnym zagrożeniem zdrowia, np. zawałem serca. Między tymi stanami istnieją jednak wyraźne różnice.

Ból przy zawale serca jest nagły i intensywny. Pacjenci odnoszą wrażenie, że ból ich uciska i znajduje się za mostkiem. Nierzadko promieniuje do lewej ręki, szyi, a nawet żuchwy. Ponadto nie mija po odpoczynku ani lekach. Oprócz tego może powodować:

• duszność,
• zawroty głowy,
• nudności,
• zimne poty,
• a w cięższych przypadkach – utratę przytomności.

W nerwobólu międzyżebrowym ból jest przeszywający, piekący lub kłujący i staje się wyraźnie związany z ruchem, oddychaniem lub uciskiem wzdłuż żeber. Zwykle reaguje na leczenie przeciwbólowe lub odpoczynek. Co istotne, nerwobóle nie powodują zaburzeń oddychania, zaburzeń krążenia ani utraty przytomności.

Nerwoból międzyżebrowy – ile trwa?

Czas trwania neuralgii międzyżebrowej może być bardzo różny i zależy przede wszystkim od przyczyny uszkodzenia nerwu.

• W łagodnych przypadkach (np. krótkotrwałe podrażnienie nerwu w wyniku przeciążenia, niewielkiego urazu lub infekcji wirusowej bez powikłań), objawy mogą ustąpić po kilku dniach do kilku tygodni.
• Jeśli neuralgia międzyżebrowa wynika z poważniejszego uszkodzenia nerwu (np. po operacji klatki piersiowej, złamaniu żeber), ból może utrzymywać się przez kilka miesięcy.
• W neuralgii po półpaścu (neuralgia popółpaśćcowa) ból może utrzymywać się wiele lat, a nawet do końca życia.

Diagnostyka neuralgii międzyżebrowej – czy i jakie badania należy wykonać?

Choć neuralgia międzyżebrowa jest rozpoznawana przede wszystkim na podstawie dokładnego wywiadu i badania fizykalnego, w niektórych przypadkach pomocne może być zastosowanie nowoczesnych technik obrazowych. W szczególności na uwagę zasługuje obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego (MRI) dostosowanego do wizualizacji struktur nerwowych.

Standardowe badania obrazowe, takie jak badanie rentgenowskie czy tomografia komputerowa, pozwalają ocenić stan kości i wykluczyć poważne przyczyny bólu, np. złamania czy zmiany nowotworowe. Jednak w przypadku neuralgii, której źródłem jest uszkodzenie lub ucisk na sam nerw, ich przydatność bywa ograniczona.

Rola neurografii MRI w diagnostyce neuropatii międzyżebrowej

Badanie rezonansem magnetycznym z użyciem specjalnych technik neuroobrazowania – takich jak sekwencje dedykowane nerwom – okazuje się znacznie bardziej czułe. W pracy naukowej pt. Role of magnetic resonance neurography in intercostal neuralgia; diagnostic utility and efficacy [3] opublikowanej w 2021 roku podkreślono, że neurografia MRI umożliwia bezpośrednie uwidocznienie nerwów międzyżebrowych, ocenę ich grubości, ewentualnego obrzęku oraz lokalizacji ucisku lub innych patologii.

Co istotne, dzięki zastosowaniu odpowiednich sekwencji MRI możliwe jest wykrycie nawet subtelnych zmian niewidocznych w innych metodach obrazowania, co znacząco ułatwia trafną diagnozę w trudniejszych przypadkach neuralgii międzyżebrowej.

Neuralgia międzyżebrowa – leczenie zachowawcze

Istnieje kilka form leczenia zachowawczego neuralgii międzyżebrowej. Mogą one obejmować:

• terapię farmakologiczną,
• fizjoterapię,
• przezskórną elektryczną stymulację nerwów (TENS).

Skuteczną formą leczenia zachowawczego są również blokady nerwowe.

Blokada międzyżebrowa

Blokady nerwów międzyżebrowych są jedną z uznanych metod leczenia neuralgii międzyżebrowej, szczególnie w przypadkach, gdy ból jest oporny na leczenie farmakologiczne. Procedura polega na precyzyjnym podaniu środka znieczulającego, często w połączeniu z kortykosteroidem, w okolice nerwu międzyżebrowego, co prowadzi do przerwania przewodnictwa bólowego i złagodzenia dolegliwości.

Zaletami tej techniki są:

• możliwość szybkiej redukcji bólu,
• niewielka inwazyjność,
• zastosowanie jej zarówno jako metody terapeutycznej, jak i diagnostycznej.

Blokada pozwala nie tylko złagodzić dolegliwości, ale także potwierdzić, że źródłem bólu jest konkretny nerw międzyżebrowy.

W najnowszym przeglądzie systematycznym i metaanalizie opublikowanej w 2025 roku Ultrasound-guided intercostal nerve blocks for the management of intercostal neuralgia: a systematic review and meta-analysis [3] oceniono skuteczność i bezpieczeństwo blokad międzyżebrowych wykonywanych pod kontrolą ultrasonografii u kobiet w ciąży. W badaniach zastosowano ropiwakainę jako środek znieczulający. Blokady okazały się skuteczne i bezpieczne zarówno dla matki, jak i dla płodu. Nie odnotowano także poważnych powikłań ani efektów ubocznych.

Leczenie operacyjne neuralgii międzyżebrowej – endoskopowa neuroktomia międzyżebrowa

Dla pacjentów z neuralgią międzyżebrową oporną na leczenie zachowawcze, endoskopowa neurektomia międzyżebrowa stanowi nowoczesną i minimalnie inwazyjną alternatywę chirurgiczną. Technika ta polega na precyzyjnym usunięciu fragmentu nerwu międzyżebrowego za pomocą endoskopu, co pozwala na zmniejszenie bólu przy minimalnym uszkodzeniu otaczających tkanek.​

W badaniu pt. Percutaneous Endoscopic Intercostal Neurectomy for Refractory Intercostal Neuralgia [2] opublikowanym w 2021 roku, opisano skuteczność endoskopowej neuroktomii u pacjentów z przewlekłą neuralgią międzyżebrową, u których wcześniejsze terapie nie przyniosły poprawy. Zastosowanie endoskopowej neurektomii pozwoliło na znaczną redukcję bólu u wszystkich pacjentów. Dodatkowo, minimalna inwazyjność procedury przekładała się na krótszy czas rekonwalescencji i mniejsze ryzyko powikłań. Nie odnotowano także nawrotu neuropatii w czasie obserwacji klinicznej.

Neuralgia międzyżebrowa – co możesz zrobić sam, zanim trafisz do specjalisty?

Jeśli podejrzewasz u siebie neuralgię międzyżebrową, istnieje kilka bezpiecznych sposobów na łagodzenie objawów jeszcze przed wizytą u lekarza. Pamiętaj jednak: żadna z tych metod nie zastępuje profesjonalnej diagnozy ani leczenia.

1. Ogranicz ruchy nasilające ból, takich jak gwałtowne skręty tułowia, głębokie wdechy czy kaszel, jeśli wiesz, że wywołują one lub nasilają ból.
2. Stosuj miejscowe ciepło, np. w postaci termoforu owiniętego w ręcznik. Jeśli przyłożysz go na bolesny obszar, wspomożesz rozluźnienie napiętych mięśni i łagodzenie bólu. Ciepło działa również rozkurczowo na tkanki otaczające nerw.
3. Znajdź pozycję, w której ból jest najmniej dokuczliwy. Wielu pacjentom ulgę przynosi lekkie pochylenie tułowia do przodu lub podparcie pleców poduszkami. Unikaj pozycji wymuszających naciąganie bolesnego miejsca.
4. Jeśli ból jest silny – możesz rozważyć łagodne leki przeciwbólowe. Doraźne przyjęcie niesteroidowego leku przeciwzapalnego (np. ibuprofenu lub naproksenu) może przynieść ulgę. Leki te zmniejszają zarówno stan zapalny, jak i ból, jednak nie należy ich stosować długoterminowo bez konsultacji z lekarzem.

Nerwoból międzyżebrowy – czym jest? Podsumowanie

Nie każdy ból w klatce piersiowej oznacza zawał serca, ale każdy wymaga uwagi. Neuralgia międzyżebrowa, choć może budzić niepokój, ma charakterystyczne cechy, które odróżniają ją od stanów zagrażających życiu. Ból reagujący na ruch i dotyk, bez objawów ogólnoustrojowych, zwykle ma podłoże nerwowe. Jednak w przypadku bólu gniotącego, rozlanego, narastającego mimo odpoczynku – zwłaszcza z towarzyszącą dusznością czy zawrotami głowy – nie warto zwlekać z pomocą medyczną.

Jeśli zauważasz u siebie podobne objawy do opisanych w artykule, zapraszam na konsultację ortopedyczną w Warszawie.

Bibliografia

1. H. Kobayashi, Y. Shinoda, T. Okhi i in., Intercostal neuralgia as a symptom of an osteoblastoma in thoracic spine, BMJ Case Rep 2015, s. 1–3.
2. J. Wei, S. Gao, W. Li i in., Percutaneous Endoscopic Intercostal Neurectomy for Refractory Intercostal Neuralgia, Pain Physician 2021, 24(7), s. 1147–1153.
3. L. Padrón, N. Emrich, C. Schröder i in., Ultrasound-guided intercostal block for the management of intercostal neuralgia in pregnant women: Case series and review of the literature, Int J Gynaecol Obstet 2025, s. 1–6.
4. M. Chalian, D. Hoang, S. Rozen i in, Role of magnetic resonance neurography in intercostal neuralgia; diagnostic utility and efficacy, Br J Radiol 2021, 1(94), s. 2–10.

Przeczytaj też:

• Złamanie obojczyka u dorosłych – jak wygląda i czy zawsze konieczna jest operacja?
• Badanie RTG w ortopedii – co wykrywa i jak przygotować się do rentgena?
• Współpraca ortopedy z fizjoterapeutą – na czym polega i dlaczego jest tak ważna?