Wyrostek łokciowy to wystająca i bardzo dobrze wyczuwalna kość na szczycie łokcia, która zapewnia stawu łokciowemu stabilność. Oprócz tego jest miejscem przyczepu mięśni i więzadeł, dlatego umożliwia ruch w stawie. Ze względu na te ważne funkcje, złamanie wyrostka łokciowego stanowi dużą przeszkodę dla codziennego funkcjonowania. W dzisiejszym artykule poznasz kliniczne aspekty złamania wyrostka łokcia. Oprócz tego dowiesz się, jak wygląda proces leczenia urazu oraz przeczytasz o objawach i przyczynach złamania.
Do złamania wyrostka łokcia może dojść w wyniku urazu bezpośredniego lub pośredniego. W pierwszej sytuacji mamy do czynienia z upadkiem na łokieć, np. w wyniku poślizgnięcia się na oblodzonym chodniku lub podczas uprawiania sportu kontaktowego.
Pośrednie złamanie wyrostka łokciowego odbywa się na drodze urazu innej struktury, np. mięśnia trójgłowego ramienia, który przyczepia się do wyrostka łokciowego. Może zdarzyć się tak, że podczas sytuacji urazowej duża siła działająca na mięsień oderwie wyrostek łokciowy. Wówczas zabieg operacyjny będzie nieunikniony.
U kogo najczęściej występuje ten uraz?
Do złamania najczęściej dochodzi u dzieci i młodzieży uprawiających sporty wyczynowe. To samo dotyczy dorosłych uprawiających np. baseball lub zapasy. Z kolei osoby starsze na złamanie są najbardziej narażone podczas upadku na łokieć w wyniku potknięcia lub na śliskiej powierzchni.
Złamanie wyrostka łokciowego a inne urazy w obrębie przedramienia
Uraz w obrębie wyrostka łokciowego może wystąpić jednocześnie z podwichnięciem głowy kości promieniowej. Pokazują to badania przeprowadzone wśród dzieci w 2021 r. przez Penga Huanga i Xinhong Pei. Wykazano w nich, że taka sytuacja wystąpiła u większości badanych. Dodatkowo obraz z MRI uwidocznił uwięźnięcie więzadła pierścieniowego w stawie ramienno-promieniowym.
Wyrostek łokciowy może również ulec złamaniu na skutek złamania kości promieniowej podczas upadku na wyprostowaną rękę.
Po czym rozpoznasz, że doszło do urazu? Objawy złamania wyrostka łokciowego
Złamaniu wyrostka łokciowego towarzyszą takie objawy jak:
intensywny ból w okolicy łokcia, szczególnie przy próbach zginania lub prostowania kończyny górnej; może być odczuwany zarówno podczas ruchu, jak i w spoczynku,
obrzęk w miejscu złamania wynikający z miejscowego stanu zapalnego i krwiaka; prowadzi do zwiększenia obwodu ramienia w obszarze łokcia,
ograniczone ruchy prostowania i zginania w stawie łokciowym,
odczuwalne trzaskanie lub trzeszczenie podczas próby ruchu, co jest związane z utratą stabilności stawu lub obecnością fragmentów złamanej struktury w szparze stawowej,
poczucie niestabilności łokcia, które powoduje uszkodzenie mięśnia trójgłowego ramienia,
zaczerwienienie i zwiększona ciepłota skóry w okolicy urazu,
krwiak,
tkliwość,
drętwienie dwóch ostatnich palców ręki (serdecznego i małego) z powodu drażnienia nerwu łokciowego, który biegnie w niedalekim sąsiedztwie wyrostka.
Wyżej wymienione objawy mogą się różnić w zależności od rodzaju i miejsca złamania wyrostka łokciowego. Jeśli podejrzewasz złamanie lub doświadczasz powyższych objawów, natychmiast skonsultuj się z lekarzem ortopedą w celu dokładnej diagnozy i rozpoczęcia odpowiedniego leczenia.
Złamanie wyrostka łokcia – diagnostyka w gabinecie ortopedy
Diagnostykę złamania rozpoczynam od wywiadu medycznego. Pacjent opisuje okoliczności urazu, intensywność bólu, obecność obrzęku, trudności w ruchu i inne ważne dla diagnozy objawy. Następnie przeprowadzam badanie funkcjonalne – oceniam ruchomość stawu łokciowego, sprawdzam opór w trakcie zginania i prostowania łokcia oraz oceniam ewentualne zniekształcenia.
Kolejnym etap stanowią badania obrazowe. Podstawowym jest RTGobrazujące kości. Dzięki niemu jestem w stanie stwierdzić, czy doszło do złamania. Warto jednak wykluczyć inne urazy, dlatego sugerowałbym wykonanie dodatkowych badań. Jednym z nich jest USG, które uwidacznia tkanki miękkie takie jak więzadła czy mięśnie. W swoim gabinecie pracuję na profesjonalnym sprzęcie, dzięki któremu jestem w stanie zobaczyć nawet drobne uszkodzenia. Podczas ultrasonografii skupiam się najbardziej na mięśniu trójgłowym ramienia, którego uraz może być powiązany ze złamaniem wyrostka łokciowego.
W przypadku zawansowanych złamań kieruję pacjenta na tomograf komputerowy. To znacznie dokładniejsze badanie niż RTG, ponieważ dostarcza informacji zarówno o strukturach kostnych, jak i tkankach miękkich. Ponadto obraz jest trójwymiarowy, a w przypadku złamania wyrostka łokciowego można ocenić np. zakres przemieszczenia odłamów kostnych.
Złamany wyrostek łokciowy – leczenie
Leczenie złamanego wyrostka łokciowego zależy od tego, czy jest to złamanie z przemieszczeniem czy bez przemieszczenia. Rozważmy te 2 przypadki.
Złamanie wyrostka łokciowego bez przemieszczenia – leczenie zachowawcze
Złamanie bez przemieszczenia zwykle nie wymaga operacji, a jedynie unieruchomienia w postaci sztywnej ortezy lub gipsu. Czas usztywnienia stawu jest kwestią indywidualną, czyli zależy m.in. od tego, jak bardzo pacjent był aktywny przed urazem oraz od tego, jak poważne było złamanie. Z tego względu noszenie gipsu czy ortezy może trwać od 2 do nawet 4-5 tygodni.
W tym czasie pacjent koniecznie musi podjąć rehabilitację, która będzie skupiona na ćwiczeniach ręki, częściowo przedramienia i stawu ramiennego. Aby łokieć mógł odzyskać swoją funkcję i ruchomość, podczas jego unieruchomienia praca nad siłą mięśni znajdujących się w innych rejonach kończyny jest kluczowa.
Jeśli został zaplanowany krótszy czas usztywnienia, pacjent po wstępnym okresie leczenia zachowawczego nosi zdejmowane zaopatrzenie ortopedyczne, które umożliwia mu aktywizację stawu łokciowego. Skrócony czas unieruchomienia jest szczególnie ważny dla osób aktywnych. Dla nich powrót do sportu to cel nadrzędny i nie mogą pozwolić sobie na wyłączenie stawu z ruchu na miesiąc lub więcej. Nie oznacza to oczywiście, że mogą z dnia na dzień wrócić do uprawiania sportu. Zmiana zaopatrzenia ma pomóc w większym zaangażowaniu ręki w rehabilitację. Zaznaczam jednak, że to rozwiązanie bardzo indywidualne.
Złamanie wyrostka łokciowego z przemieszczeniem – operacja. Na czym polega?
Złamanie łokcia z przemieszczeniem podlega już bardziej oczywistemu postępowaniu. W tym przypadku operacja jest konieczna. Polega na przywróceniu anatomicznego ustawienia kości, a także zapewnieniu im wewnętrznego unieruchomienia, aby mogły się zrosnąć.
Do zespolenia kości używam najczęściej popręgu Webera. To specjalna metalowa konstrukcja chirurgiczna, która składa się z 2 drutów Kischnera i pętli drutu. Po wykonaniu nacięcia, druty wprowadzam wzdłuż osi stawu łokciowego i zaginam po stronie wyrostka łokciowego. W kolejnym etapem umieszczam pętlę, którą wykonuję ósemkę i zahaczam o zagięte druty. Pętle naciągam, aby zapewnić stabilizację kościom. Operację kończę założeniem szwów warstwowych na tkankę podskórną i skórę.
Zdjęcie RTG złamania wyrostka łokciowego przed i po operacji poprzez zespolenie popręgiem Webera
Pacjent po operacji ma założone usztywnienie na okres ok. 4 tygodni. Zespolenie zostaje usunięte do roku od przeprowadzenia operacji. W ciągu tego czasu widzę się z pacjentami na co kilkutygodniowych kontrolach ortopedycznych, aby ocenić postęp zrostu kości i gojenia się rany.
Rekonwalescencja po operacji złamanego wyrostka łokcia
W trakcie trwania rekonwalescencji kluczowa jest dobrze zaplanowana rehabilitacja połączona z regularnymi kontrolami u ortopedy. O ćwiczeniach podczas noszenia usztywnienia łokcia mówiłem już wcześniej, dlatego chciałbym skupić się teraz na rehabilitacji już po zdjęciu zaopatrzenia ortopedycznego.
Zmniejszona siła mięśniowa i brak pełnego wyprostu łokcia to naturalne zjawisko po operacji i zdjęciu usztywnienia. Dlatego gdy trafisz po raz pierwszy na rehabilitację pooperacyjną, fizjoterapeuta oceni te parametry, a poprzez zadania ruchowe sprawdzi, jak radzisz sobie w czynnościach codziennych. Na podstawie wnikliwej obserwacji zaplanuje rehabilitację.
W pierwszych tygodniach fizjoterapia polega na delikatnych ćwiczeniach czynno-biernych (z pomocą terapeuty), mobilizacji stawu łokciowego, likwidacji przykurczów i mobilizacji blizny po zdjęciu szwów. Będziesz zachęcony do jak najczęstszego wykorzystywania ręki podczas czynności codziennych, uważając, aby jej nie przeforsować.
W kolejnych tygodniach zaczniesz wykonywać ćwiczenia izometryczne, które pozwolą Ci wzmocnić mięsień trójgłowy, dwugłowy i mięśnie przedramienia. Terapeuta wprowadzi zadania ruchowe, które pomogą wrócić Ci do uprawiania sportu. Z każdym następnym tygodniem ćwiczenia będą coraz bardziej wymagające, jednak powracająca sprawność Twojej ręki pozwoli Ci je wykonać z większą łatwością.
Zapewne zastanawiasz się, ile trwa rehabilitacja po złamaniu wyrostka łokciowego. To zależy. Nikt dokładnie nie powie Ci, jak długo Twój łokieć będzie wracał do pełnej funkcjonalności. Mogą to być jedynie przewidywania, jednak na czas trwania wpływać będzie na pewno Twoje zaangażowanie w fizjoterapię.
Złamanie wyrostka łokciowego – najczęściej zadawane pytania w gabinecie. Odpowiadam!
Jak długo potrwa proces leczenia i rekonwalescencji?
Czas rekonwalescencji po złamaniu wyrostka łokciowego może być zróżnicowany, zależnie od wielu czynników, takich jak rodzaj złamania i skuteczność leczenia. Przeważnie należy się spodziewać kilku tygodni do kilku miesięcy, jednakże ostateczny czas rekonwalescencji zostanie dostosowany do Twojej indywidualnej sytuacji.
Czy istnieje ryzyko powtórnego złamania w przyszłości?
Ryzyko powtórnego złamania zależy od wielu czynników, w tym od zaawansowania pierwotnego złamania, przebiegu leczenia, postępowania rehabilitacyjnego, a także stylu życia. Podczas wizyt kontrolnych będziemy monitorować proces gojenia się i oceniać stan Twoich kości. W razie jakichkolwiek obaw dotyczących ryzyka powtórnego złamania, będziemy podejmować odpowiednie kroki, aby minimalizować to ryzyko.
Czy będę potrzebować fizjoterapii?
Tak, fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w procesie rekonwalescencji po złamaniu wyrostka łokciowego. Fizjoterapeuta pomoże Ci w przywróceniu zakresu ruchu, wzmocnieniu mięśni oraz poprawie ogólnej funkcji ręki. Regularne sesje fizjoterapeutyczne są istotne dla skutecznego powrotu do normalnego funkcjonowania.
Bibliografia
Gierer P., Wichelhaus A., Rotter R., Fractures of the olecranon, Oper Orthop Traumatol 2017, 29(2): 107-114.
Greif D. (i in.), Olecranon Stress Fracture, Clin Sports Med. 2020, 39(3): 575-588.
Huang P., Pei X., Evaluation of the association between olecranon fracture and radial head subluxation or annular ligament displacement in children, J Pediatr Orthop B 2021, 30(2): 196-202.
Pomianowski S., Leczenie operacyjne złamań wewnątrzstawowych łokcia, Post N Med 2007, 20(6).
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
