Uszkodzenie stożka rotatorów stanowi jedno z najczęstszych schorzeń wpływających na ruchomość i stabilność ramienia. O ważnej roli tej struktury świadczy jej budowa. Stożek rotatorów składa się z aż czterech mięśni, które mają kluczowe znaczenie w utrzymaniu prawidłowej funkcji ruchowej ramienia. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej jego uszkodzeniu, zwracając uwagę na mechanizmy powstawania, czynniki ryzyka, objawy oraz dostępne metody diagnozowania i leczenia.
Spis treści
Stożek rotatorów – co to jest? Krótka anatomia
Stożek rotatorów, znany również jako pierścień rotatorów, to kompleks 4 mięśni (a właściwie ich ścięgien), które budują bark. Ich najważniejszą funkcją jest stabilizacja głowy kości ramiennej w panewce (czyli zapobieganie wysunięcia się jej poza obszar stawu), a także zapewnienie ruchomości w obrębie barku i inicjowanie ruchu. W skład pierścienia rotatorów wchodzą:
mięsień podłopatkowy – odpowiada za rotację wewnętrzną w stawie ramiennym, a także pomaga przy przywodzeniu ramienia,
rotujący ramię na zewnątrz mięsień obły mniejszy,
mięsień nadgrzebieniowy – razem z mięśniem naramiennym bierze udział w odwodzeniu ramienia, rotuje ramię na zewnątrz i zgina je,
mięsień podgrzebieniowy – obraca ramię na zewnątrz i napina torebkę stawową podczas rotacji.
Rola mięśnia nadgrzebieniowego w powstawaniu uszkodzeń stożka rotatorów
M. nadgrzebieniowy jest niewielkim i względnie mało wytrzymałym mięśniem, który przyczepia się do bardzo mobilnego i często aktywowanego ramienia. Z tego powodu może łatwo ulegać przeciążeniom i naderwaniom, a także stanowić przyczynę bólu oraz ograniczenia ruchomości kończyny.
Uszkodzenie stożka rotatorów to naderwanie lub przerwanie ścięgna jednego mięśnia, który buduje pierścień lub kilku z nich. Jeśli uraz dotyczy mięśnia nadgrzebieniowego, kość ramienna przemieszcza się ku górze (ulega podwichnięciu), co destabilizuje ramię.
Uszkodzenie stożka rotatorów – przyczyny
Uszkodzenie rotatorów ramienia może poważnie ograniczyć Twoje funkcjonowanie i komfort zarówno w codziennych czynnościach codziennych, jak i w pracy zawodowej. Istnieje wiele czynników, które mogą przyczynić się do powstania tego problemu. Oto najważniejsze z nich:
Nadmierna ekspozycja na obciążenia. Jedną z głównych przyczyn uszkodzenia stożka rotatorów jest nadmierne obciążanie i przeciążanie ramienia. Powtarzające się ruchy takie jak unoszenie ramion powyżej poziomu barków lub mogą prowadzić do mikrourazów i uszkodzeń tkanek wokół stożka rotatorów.
Upadek na wyciągniętą rękę, nagłe zderzenie lub skręcenie ramienia są rzadką, ale możliwą przyczyną naderwania lub przerwania mięśni rotujących ramię. Wynika to z dużych sił zewnętrznych działających na ścięgna, które łączą mięśnie z kością ramienną.
Degeneracja związana z wiekiem wynikająca z naturalnego starzenia się organizmu. Proces ten prowadzi do stopniowego niszczenia tkanek wokół stożka rotatorów, które tracą swoją elastyczność i wytrzymałość. Ponadto wraz z wiekiem zmniejsza się również zdolność organizmu do samodzielnego naprawiania uszkodzonych tkanek, co może prowadzić do dalszego rozwoju uszkodzeń.
Powtarzające się ruchy ramienia, a zwłaszcza wykonywane w nieprawidłowych pozycjach lub bez odpowiedniego wsparcia mogą prowadzić do przewlekłego przeciążenia stożka rotatorów. Przykłady takich czynności to podnoszenie ciężarów, pisanie na klawiaturze w nieodpowiedniej pozycji lub regularne wykonywanie powtarzalnych czynności ruchowych, które wymagają unoszenia ramion.
Niewłaściwa technika wykonywania czynności (np. podnoszenia ciężarów) znacznie zwiększa obciążenie na rotatory.
Objawy uszkodzenia pierścienia rotatorów
Uszkodzenie rotatorów ramienia może manifestować się różnymi objawami zarówno w przypadku ostrego, jak i przewlekłego uszkodzenia.
Objawy ostrego uszkodzenia stożka rotatorów to przede wszystkim:
nagły, intensywny ból w obrębie barku, który może być kłujący i nasilać się podczas unoszenia ramienia w przód i do boku,
znaczne ograniczenie ruchomości ramienia,
osłabienie mięśni odpowiedzialnych za stabilizację i poruszanie ramieniem oraz problem w utrzymaniu uniesionego ramienia,
trudności w wykonywaniu prostych czynności dnia codziennego takich jak zakładanie odzieży, czesanie się czy podnoszenie przedmiotów.
Do objawów przewlekłego uszkodzenia stożka rotatorów należą:
tępy, niekiedy przeszywający ból promieniujący z barku do przedramienia,
zaostrzenie bólu w nocy podczas leżenia na uszkodzonym ramieniu,
unikanie ruchów, które wywołują ból i dyskomfort (unoszenie, rotacja)
uczucie niestabilności, jakby ramię „wyślizgiwało się” z odpowiedniego położenia,
odczuwalne ,,chrupanie” w stawie.
W przewlekłym uszkodzeniu stożka rotatorów objawy mogą stopniowo narastać i pogarszać się w miarę upływu czasu, szczególnie jeśli nie jest podejmowane odpowiednie leczenie.
Warto również zaznaczyć, że objawy mogą się różnić nie tylko względem stopnia uszkodzenia stożka rotatorów, ale także zależą od indywidualnych czynników takich jak wiek, predyspozycje genetyczne, nadwaga, ręka dominująca czy wykonywany zawód. Zawsze zalecam więc konsultację ortopedyczną w celu dokładnej oceny objawów i ustalenia odpowiedniego planu leczenia.
5 stopni uszkodzenia stożka rotatorów
I stopień. Dotyczy najczęściej mięśnia nadgrzebieniowego i z reguły jest łatwe do wyleczenia. Występuje obrzęk i zapalenie ścięgna bez oznak naderwania.
II stopień. Obecne jest częściowe naderwanie ścięgna, a także jego zwłóknienie. Występuje osłabienie siły mięśniowej, samoistny ból nocny i ból podczas ruchu.
III stopień. Dochodzi do przerwania ścięgna. Ograniczenie pojawia się nie tylko podczas ruchu czynnego, ale również biernego.
IV stopień. Nasilenie objawów ze stopnia III. Mogą pojawić się osteofity.
V stopień. Uszkodzeniu towarzyszy artropatia wraz z poważnym, najczęściej nieodwracalnym ograniczeniem ruchomości.
Uszkodzenie stożka rotatorów – diagnostyka
Fundamentem skutecznej diagnostyki jest szczegółowy wywiad lekarski. Podczas niego pytam pacjenta, od kiedy występują objawy, jaki mają charakter i co powoduje ich nasilenie. W wywiadzie uwzględniam również choroby, przebyte urazy, rodzaj wykonywanej pracy i aktywność fizyczną (rodzaj, częstość podejmowania).
Po wywiadzie przechodzę do badania fizykalnego, które polega na zbadaniu zakresu ruchomości ramienia, siły mięśniowej oraz wykonaniu testów funkcjonalnych (test Neer’a, test łopatki, test Hawkinsa-Kennedy’ego). Testy te potwierdzają lub wykluczają uszkodzenie stożka rotatorów, ponieważ badają ewentualną niestabilność ramienia lub prowokują ból.
Potwierdzeniem wstępnej diagnozy o uszkodzeniu pierścienia rotatorów są oczywiście badania obrazowe w postaci USG i rezonansu magnetycznego. Ultrasonografia dokładnie ukazuje uszkodzenie pierścienia i miejsce przerwania lub naderwania ścięgna, a ponadto obecność płynu stawowego. Ponadto badanie USG przeprowadzane jest w czasie rzeczywistym, co pozwala na ocenę ruchu i dynamicznej stabilności stożka rotatorów. Mogę obserwować zachowanie ścięgien podczas różnych ruchów ramienia, co pomaga w trafnej diagnozie.
Rezonans magnetyczny (MRI) pozwala ocenić stopień uszkodzenia mięśni i ścięgien stożka rotatorów. Oprócz tego ujawnia inne nieprawidłowości w obrębie stawu barkowego, takie jak zmiany zwyrodnieniowe stawu lub obecność guzków chrząstkowych.
Pierwszą linię leczenia problemów ze stożkiem rotatorów stanowi postępowanie zachowawcze. Polega na doustnym przyjmowaniu leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych lub iniekcyjnym podaniu lidokainy albo kortykosteroidów w przestrzeń podbarkową.
Nie mniej ważna jest fizjoterapia. O jej szczegółach opowiada fizjoterapeutka Olga Rymarska: ,,W przypadku ostrego, nagłego uszkodzenia stożka rotatorów konieczne jest unieruchomienie kończyny na czas ok. 3-6 dni za pomocą stabilizatora. Usztywnienie nie wyklucza jednak celowanych ćwiczeń, które zapobiegną ograniczeniom ruchu w stawie oraz poprawią elastyczność mięśni. Na początku są to ćwiczenia bierne (z całkowitą pomocą fizjoterapeuty), a następnie stopniowo wprowadzane ćwiczenia czynne. Gdy uszkodzenie przechodzi w stan przewlekły, rehabilitacja staje się bardziej zaawansowana – jako terapeuci ruchowi stosujemy techniki PNF, techniki mobilizacyjne i ćwiczenia sensomotoryczne. Nie ma jednak jednego, obowiązującego programu rehabilitacyjnego – wszystko zależy od przypadku pacjenta.”
Pierścień rotatorów – chirurgiczne opcje leczenia
Decyzja o zabiegu zostaje podjęta na wizycie ortopedycznej, podczas której analizuję m.in. skuteczność dotychczasowego leczenia zachowawczego. Na tej podstawie oraz na podstawie stanu pacjenta weryfikuję to, czy kwalifikuje się do operacji.
Leczenie operacyjne pierścienia rotatorów najczęściej polega na artroskopowej naprawie ścięgna lub ścięgien. Ze względu na małoinwazyjność i względnie krótką rekonwalescencję jest to najczęściej wybierany rodzaj zabiegu. Po wykonaniu niewielkiego nacięcia (ok. 1-2 cm), do stawu zostaje wprowadzona:
kaniula wraz z kamerą (artroskop),
niewielkie narzędzie o średnicy kilku milimetrów, które służy do wycięcia zmienionych chorobowo fragmentów ścięgna i ponownego przyszycia go do kości.
Nici wykorzystywane do przymocowania ścięgien są wzmacniane tzw. kotwicami, które lekarz umieszcza w kości ramiennej. Jeśli doszło do zwapnień ścięgna, również są usuwane podczas artroskopii. Cały zabieg trwa ok. godzinę.
Artroskopia stożka rotatorów – rekonwalescencja
Rekonwalescencja po artroskopowym leczeniu uszkodzenia rotatorów ramienia trwa średnio pół roku do roku. Nie mogę jednak jednoznacznie podać dokładnego czasu trwania odzyskiwania przez pacjenta sprawności – jest to kwestia bardzo indywidualna. Niemniej jednak już pierwszy dzień po zabiegu nad przywracaniem pacjentowi pełni zdrowia czuwa zespół ortopedyczno-rehabilitacyjny. Na początku pacjent otrzymuje dostosowany temblak, który odciąża operowaną kończynę. Powinien nosić ją przez 2-4 tygodnie (to kolejna indywidualna kwestia) z możliwością zdejmowania jej do kąpieli. Pacjent rozpoczyna również rehabilitację opierającą się na początku na ćwiczeniach biernych. Przed wyjściem do szpitala otrzymuje instruktaż bezpiecznych ćwiczeń, które może wykonywać samodzielnie.
Artroskopia stożka rotatorów – zalecenia po zabiegu
Około półtora miesiąca po wykonaniu zabiegu pacjent może powrócić do nieforsownego uprawiania sportu i pracy zawodowej. Jednak nie może być to ciężki wysiłek z obciążeniem. Konieczne są regularne kontrole u ortopedy, a także fizjoterapeuty, gdyż współpraca z obydwoma specjalistami pozwoli mieć kontrolę nad postępami leczenia.
Artroskopia barku – cena
Cena leczenia uszkodzeń stożka rotatorów w sektorze prywatnym wynosi między 8500 zł a 11 000 zł. Taka rozbieżność wynika z lokalizacji (miasto), a także renomy kliniki. Dobrą wiadomością jest to, iż artroskopię pierścienia rotatorów refunduje NFZ.
Chciałbyś zapobiec uszkodzeniom pierścienia rotatorów? Oto, co możesz zrobić
Aby zapobiec uszkodzeniom pierścienia rotatorów, możesz kierować się poniższymi wskazówkami:
Równomiernie rozkładaj ciężar, np. podczas noszenia zakupów.
Regularnie rozciągaj i wzmacniaj mięśnie ramion i barku – dzięki temu zachowasz elastyczność i wytrzymałość tkanek.
Unikaj długotrwałego podnoszenia ciężkich przedmiotów lub powtarzalnych czynności. Jeśli wykonywanie ich jest nieuniknione, postaraj się ograniczyć ich częstotliwość lub zastosować techniki redukujące obciążenie ramienia takie jak zmiana pozycji ciała.
Pamiętaj o utrzymaniu prawidłowej postawy ciała i ergonomii podczas pracy, zwłaszcza przy biurku lub podczas innych zadań wymagających długotrwałego siedzenia. Dobrze dostosowany fotel i biurko, poduszka pod łokcie oraz regularne przerwy na rozciąganie i relaks mogą pomóc w zapobieganiu przeciążeniom i napięciom w ramionach.
Jeśli jesteś sportowcem, obciążenia treningowe zwiększaj stopniowo.
Pamiętaj również o regularnych badaniach i kontrola stanu ramienia przez lekarza ortopedę lub fizjoterapeutę, zwłaszcza jeśli wykonujesz intensywną aktywność fizyczną lub pracujesz w zawodzie wymagającym częstego obciążania ramion. Badania mogą pomóc w wykrywaniu wczesnych oznak uszkodzeń pierścienia rotatorów i wdrożeniu odpowiednich działań zapobiegawczych.
Uszkodzenie stożków rotatorów – podsumowanie
To bardzo ważne, abyś zdawał sobie sprawę, jak dużą rolę w utrzymaniu stabilności i funkcji ramienia odgrywa stożek rotatorów. Uszkodzenia tego obszaru mogą prowadzić do znacznego dyskomfortu i ograniczeń w codziennym życiu. Dlatego pamiętaj, że profilaktyka jest zawsze lepsza niż leczenie. Regularne ćwiczenia wzmacniające ramiona i prawidłowa technika wykonywania czynności pomogą Ci w zapobieganiu uszkodzeniom pierścienia rotatorów. Bądź odpowiedzialny za swoje ciało i dbaj o nie, aby cieszyć się aktywnym i zdrowym stylem życia.
Miej jednak na uwadze, że każdy przypadek uszkodzenia stożka rotatorów jest inny, a plan leczenia powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta. Współpracuj z wykwalifikowanym zespołem medycznym i stosuj się do zaleceń specjalistów, aby osiągnąć jak najlepsze rezultaty.
Bibliografia
Białoszewski D., Zaborowski G., Przydatność terapii manualnej w rehabilitacji pacjentów z przewlekłym uszkodzeniem stożka rotatorów stawu ramiennego. Doniesienie wstępne., Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2011, 1(6): 9-20.
Chianca V. (i in.), Rotator cuff calcific tendinopathy: from diagnosis to treatment, Acta Biomed 2018, 89(1):186-196.
Ryösä A. (i in.), Surgery or conservative treatment for rotator cuff tear: a meta-analysis, Disabil Rehabil 2017, 39(14): 1357-1363.
Sobierajska-Rek A., Uszkodzenie stożka rotatorów w podeszłym wieku. Rehabilitacja pooperacyjna i w leczeniu zachowawczym., [w:] Choroby XXI wieku – wyzwania w pracy fizjoterapeuty, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania 2017, s. 9-29.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
