Uszkodzenie mięśnia dwugłowego ramienia to wynik m.in. działania dużych sił, np. silnego szarpnięcia. Przyczyną uszkodzenia mogą być jednak mikrourazy (niewielkie naderwania pojedynczych włókien ścięgnistych), które w przyszłości prowadzą do poważniejszej kontuzji, jaką jest całkowite oderwanie przyczepu od kości. Z dzisiejszego artykułu dowiesz się o anatomii mięśnia dwugłowego ramienia oraz przyczynach, objawach i leczeniu jego uszkodzenia.
Spis treści
Mięsień dwugłowy ramienia – gdzie się znajduje?
Mięsień dwugłowy ramienia, a więc potocznie zwany biceps, to struktura łącząca łopatkę z przedramieniem. Ma kształt podłużnego wrzeciona, które składa się z 2 głów:
głowy krótkiej rozpoczynającej się na wyrostku kruczym łopatki, której ścięgno jest zrośnięte z mięśniem kruczo-ramiennym,
głowy długiej mającej swój początek na guzku nadpanewkowym i obrąbku stawowym łopatki.
Obydwie głowy łączą się w jeden brzusiec, a następnie ścięgno, które przyczepia się do guzowatości kości promieniowej. Częściowo przechodzi ono w rozcięgno należące do powięzi przedramienia.
W obrębie mięśnia dwugłowego ramienia znajdują się 2 kaletki maziowe, które zmniejszają tarcie podczas odwracania i nawracania ramienia:
kaletka dwugłowo-promieniowa – jej zadaniem jest zmniejszenie tarcia przyczepu końcowego mięśnia dwugłowego o kość promieniową i znajduje się między tymi dwoma strukturami,
kaletka łokciowa – znajduje się między kością łokciową a ścięgnem końcowym bicepsa, zmniejszając tym samym tarcie mięśnia dwugłowego ramienia o kość.
Mięsień dwugłowy ramienia – funkcje
Ze względu na lokalizację, mięsień dwugłowy ramienia jest mięśniem dwustawowym, a więc umożliwia ruch w dwóch stawach: ramiennym i łokciowym. Funkcje bicepsa to:
zginanie (z pomocą mięśnia naramiennego i nadgrzebieniowego), odwodzenie i rotowanie ramienia do wewnątrz oraz zginanie stawu łokciowego i odwracanie przedramienia – głowa długa,
przywodzenie ramienia (wraz z mięśniem kruczo-ramiennym) – głowa krótka.
Zerwanie ścięgna mięśnia dwugłowego – przyczyny
Zerwanie ścięgna mięśnia dwugłowego następuje w wyniku nagłego i silnego ruchu dźwignięcia lub szarpnięcia w momencie, gdy biceps jest napięty. Uraz ten dotyczy bardzo często sportowców trenujących siłowo, a więc podnoszących ciężary, np. hantle lub sztangi. Dodatkowo może wystąpić u osób pracujących fizycznie, np. na budowie, które dźwigają ciężkie materiały budowlane.
Całkowite zerwanie przyczepu bicepsa stanowi wysokie stadium uszkodzenia i jest najczęściej skutkiem mikrourazów mięśnia. Na skutek pracy fizycznej lub intensywnych treningów pojedyncze włókna ścięgniste ulegają naderwaniu i osłabieniu, co predysponuje do poważniejszego urazu. Działanie bardzo dużych sił może również spowodować przerwanie ścięgna wraz z oderwaniem części kości.
Urazowi ulega zarówno przyczep końcowy bicepsa, jak i przyczep początkowy, przy czym częstsze zerwania (bo aż w 96% przypadków) dotyczą przyczepu początkowego. Uszkodzenie w obrębie części końcowej mięśnia pojawia się najczęściej w wyniku rozwiniętych tam zmian zwyrodnieniowych. Z kolei zerwania w pobliżu obrąbka stawowego wiążą się najczęściej z innymi problemami w obrębie barku takimi jak niestabilność ramienia i statystycznie występują częściej u ręki dominującej.
Uszkodzenie mięśnia dwugłowego – objawy
W przypadku zerwania mięśnia dwugłowego słyszalny jest wyraźny trzask w trakcie oderwania się ścięgna od kości. Jeśli uszkodzenie dotyczy przyczepu końcowego, następuje to w momencie wydłużenia i silnego napięcia mięśnia, a więc wówczas, gdy staw łokciowy jest wyprostowany. Zerwaniu towarzyszy zniekształcenie bicepsa oraz jego uwypuklenie w okolicy miejsca uszkodzenia. Do innych objawów uszkodzenia mięśnia dwugłowego należą:
silny ból w zgięciu łokciowym oraz tkliwość w tym miejscu,
skrócenie mięśnia,
osłabienie siły mięśniowej oraz trudność w wykonaniu ruchu zginania stawu łokciowego i odwracania przedramienia,
obrzęk przedniej strony stawu łokciowego, a nawet krwiak.
Jeśli do uszkodzenia doszło w obrębie przyczepu początkowego, wówczas wymienione objawy dotyczą okolicy ramienia.
Naderwanie mięśnia dwugłowego ramienia objawia się głównie bólem, który pojawia się podczas próby napięcia włókien mięśniowych, np. zgięcie stawu łokciowego z oporem. Pacjent ma również ograniczoną ruchomość oraz występuje u niego osłabienie mięśniowe i mimowolne drżenie mięśni.
Uszkodzenie ścięgna bicepsa – diagnostyka
Wstępna diagnostyka uszkodzeń ścięgna bicepsa odbywa się już na etapie wywiadu z pacjentem podczas konsultacji z ortopedą. Zerwaniu ścięgna towarzyszą bardzo charakterystyczne objawy, dlatego omawiany uraz jestem w stanie stwierdzić dość szybko. Po dokładnym wywiadzie przechodzę do badania klinicznego, w którym oceniam obrys mięśnia, a także jego termikę oraz tkliwość. Ostatnim badaniem są testy funkcjonalne:
Test haka – z jego pomocą można stwierdzić całkowite oderwanie przyczepu końcowego bicepsa od kości. Pacjent ma za zadanie zgiąć łokieć do 90 stopni oraz wykonać ruch rotacji zewnętrznej przedramienia. Badający znajduje boczną część ścięgna bicepsa oraz zahacza o nią palec. Jeśli ścięgno nie uległo zerwaniu, będzie możliwość zagłębienia się pod nie nawet na 1 cm.
Test pronacji-supinacji – pacjent stoi przodem do badającego, a jego kończyny górne są odwiedzione do 90 stopni i zgięte w stawach łokciowych do ok. 60 stopni. Pierwszy etap badania to ocena wzrokowa obrysu obydwu mięśni dwugłowych. W kolejnym etapie badający kładzie rękę na bicepsie, natomiast pacjent wykonuje supinację i pronację. W prawidłowych warunkach mięsień dwugłowy ramienia przesuwa się podczas ruchu pacjenta. Brak przesuwania świadczy o zerwaniu końcowego przyczepu dwugłowego ramienia.
Test Speeda – pozwala stwierdzić uszkodzenie proksymalnego (czyli bliższego) przyczepu mięśnia dwugłowego ramienia. Wykonuje się go w pozycji stojącej przy swobodnie opuszczonej kończynie. Badający lekko dociska rękę do nadgarstka pacjenta, a pacjent ma za zadanie unieść kończynę (wykonać zgięcie). Ból pojawiający się w okolicy stawu ramiennego może świadczyć o uszkodzeniu ścięgna głowy długiej bicepsa.
Badania obrazowe
Dla kompleksowości i pewności diagnozy zlecam badania obrazowe, które uwidaczniają stopień uszkodzenia oraz inne, ewentualne schorzenia takie jak zmiany zwyrodnieniowe w obrębie ścięgien lub kości, do których przyczepiają się mięśnie.
Podstawowym badaniem diagnostycznym jest USG, które wykonuję na miejscu. Do jego najważniejszych zalet jest wiarygodność, duża czułość i ocena uszkodzenia w czasie rzeczywistym. Uzupełnienie ultrasonografii stanowi rezonans magnetyczny, pomocny w wykluczeniu innych urazów w obrębie stawu ramiennego lub stawu łokciowego.
Zerwanie mięśnia dwugłowego – leczenie operacyjne
Całkowite zerwanie mięśnia dwugłowego wymaga leczenia operacyjnego. Jest ono przeprowadzane u osób, u których nie istnieją żadne przeciwwskazania do operacji oraz u osób aktywnych. W przypadku zerwania przyczepu dalszego, operacja polega na reinsercji, a więc przymocowaniu ścięgna do guzowatości kości promieniowej za pomocą kotwic, guzików korowych lub tuneli kostnych.
Innym sposobem jest rekonstrukcja ścięgna z wykorzystaniem przeszczepów pochodzących z innych struktur, np. ścięgna Achillesa czy też powięzi szerokiej uda. Zaletą tej metody jest duża szansa na przywrócenie optymalnej długości mięśnia oraz zapobiegnięcie tworzenia się przykurczów w stawie.
Postępowanie pooperacyjne opiera się na unieruchomieniu kończyny, przy czym sposób unieruchomienia zależy od decyzji lekarza. Możliwym do wykorzystania zaopatrzeniem jest temblak, szyna lub orteza.
Leczenie nieoperacyjne w naderwaniu mięśnia dwugłowego
Jeśli nie doszło do całkowitego zerwania ścięgna mięśnia dwugłowego, a jedynie naderwania, pacjent jest poddawany leczeniu nieoperacyjnemu. Polega ono na:
odciążeniu kończyny na okres 1-2 tygodni w celu regeneracji ścięgna oraz zapobieganiu wykonywania gwałtownych ruchów, które mogłyby pogłębić uraz,
zastosowaniu zabiegów z zakresu fizykoterapii, a więc ultradźwięków, laseroterapii oraz magnetoterapii,
Królikowska A. (i in.), Leczenie uszkodzeń ścięgna dalszego mięśnia dwugłowego ramienia ze szczególnym uwzględnieniem pooperacyjnej fizjoterapii, Ortopedia Traumatologia Rehabilitacja 2018, 4(6): 257-270.
Pogorzała A., Wielińska M., Buczak J., Uszkodzenie brzuśca mięśnia dwugłowego ramienia – testy wykorzystywane w badaniu klinicznym, Innowacyjność i tradycja w fizjoterapii, 87-97.
Witkowski J. (i in.), Diagnostyka i leczenie zerwania dalszego ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia – aktualny stan wiedzy, Medycyna Sportowa 2017, 33(4): 229-237.
