Najczęstsze uszkodzenia palców ręki – przegląd objawów, przyczyn i leczenia

Sprawna ręka jest fundamentem wykonywania codziennych, w tym również precyzyjnych czynności. Niestety ogrom funkcji jakie pełni, czyni ją podatną na urazy i uszkodzenia. Dzisiaj poznasz najczęstsze uszkodzenia palców ręki, a dokładniej ich objawy, przyczyny występowania i metody leczenia. Praktyka gabinetowa i kliniczna pokazują mi, jak często do nich dochodzi. Co więcej, spotykam się z obawami, a nawet przerażeniem pacjentów. Dlatego chcę, aby każdy lepiej zrozumiał naturę tych schorzeń i poznał możliwości ich skutecznego leczenia i rehabilitacji. Zapraszam do lektury.

Palec butonierkowaty, czyli uszkodzenie prostownika palca

Palec butonierkowaty to ustawienie stawu międzypaliczkowego dalszego w wymuszonym przeproście i stawu międzypaliczkowego bliższego w zgięciu. Przyczyną palców butonierkowatych jest uszkodzenie ścięgna mięśnia prostownika palców leżącego centralnie, który odpowiada za wyprost palców i stawu międzypaliczkowego bliższego. W wyniku tego uszkodzenia to pasma boczne przejmują przenoszenie sił prostujące i dodatkowo przemieszczają się na stronę dłoniową, czyli wewnętrzną ręki. Deformacja dotyczy palców II-V, czyli wskazującego, środkowego, serdecznego i małego.

Palce butonierkowate są dla pacjentów problemem estetycznym i funkcjonalnym. Jednak to, na ile te trudności będą przeszkadzać, najczęściej zależy od szybkości rozpoczęcia leczenia.

Palce butonierkowate – przyczyny i objawy

Bezpośrednią przyczyną palców butonierkowatych jest reumatoidalne lub łuszczycowe zapalenie stawów, które zwiększają ryzyko uszkodzenia mięśni palców. W przebiegu tych schorzeń mięśnie są osłabione i niewydolne, a przez to jeszcze bardziej podatne na urazy. Inną przyczynę stanowi uraz niepowiązany z RZS, powstały np. w wyniku uderzenia w coś twardego ręką lub palcem/palcami.

Objawy palca butonierkowatego to:

• widoczne zniekształcenie ustawienia palców ręki,
• trudności w wykonywaniu czynności precyzyjnych, np. chwytania coś 2 palcami,
• trudności w wyprostowaniu stawów międzypaliczkowych bliższych ze względu na przykurcz,
• możliwy obrzęk po stronie grzbietowej (wierzchniej) ręki w okolicy uszkodzenia ścięgna,
• ból wynikający z nienaturalnego ustawienia palców,

Palce butonierkowate – diagnostyka i leczenie

Bardzo często pacjenci odwiedzają mnie już z rozwiniętą deformacją, którą widać na pierwszy rzut oka. Aby jednak leczenie było efektywne, muszę poznać jej przyczynę, którą poznaję dzięki wywiadowi i badaniom obrazowym (RTG, USG) na kontroli lekarskiej. Oprócz tego dowiaduję się, kiedy doszło do urazu mięśni ręki. Jeśli dodatkowo podejrzewam reumatyzm, a pacjent o nim nie wie, zlecam wykonanie badań krwi.

W leczeniu palca butonierkowatego można obrać dwie drogi:

1. Leczenie zachowawcze – jeśli uraz wystąpił niedawno (1-2 tygodni przed wizytą u ortopedy), leczenie warto rozpocząć od usztywnienia palca/palców w ortezie przez okres ok. 4-6 tygodni. Pacjent nosi ortezę zarówno w dzień, jak i w nocy, regularnie odbywając kontrole u ortopedy. W trakcie jej noszenia ważne jest, aby w miarę możliwości angażować rękę w codziennych czynnościach, oczywiście zważając na to, aby jej nie przeciążyć i nie pogłębić urazu. Po zdjęciu ortezy pacjent uczęszcza na rehabilitację.

Innymi metodami zachowawczymi są:

• farmakoterapia,
• iniekcje domięśniowe,
• fizykoterapia,
• stosowanie maści/okładów chłodzących.

2. Leczenie operacyjne wykonuje się w kilku przypadkach:

• gdy doszło do awulsyjnego złamania kości, czyli powiązanego z oderwaniem ścięgna mięśnia prostownika od paliczka w trakcie urazu,
• w zaawansowanej, przechodzonej deformacji,
• gdy pacjent jest sportowcem lub wykonuje prace manualne i kluczowe jest jak najszybsze wdrożenie inwazyjnego leczenia,
• w przypadku niepowodzenia leczenia zachowawczego.

Standardowa operacja palców butonierkowatych polega na reinsercji ścięgna, czyli przyszyciu go do paliczka. Jeśli to konieczne, można również przymocować ścięgna boczne do centralnego ścięgna. Palec zostaje wewnętrznie usztywniony kotwicą lub drutem Kirschnera.

Po operacji zostaje również zastosowane usztywnienie zewnętrzne przez okres ok. 4 tygodni, po upływie których wprowadza się obowiązkową rehabilitację.

Palec typu „łabędzia szyjka” – jedna z deformacji w przebiegu RZS

W palcach typu „łabędzia szyjka” dochodzi do zniekształcenia stawów międzypaliczkowych. Staw międzypaliczkowy dalszy ustawia się w wymuszonym zgięciu, a bliższy – w przeproście. Wizualnie palec ustawia się w łabędzią szyję, czyli ma kształt fali. Wygląda to tak, że pierwsza kostka (zaczynając od opuszka palca) jest wypchnięta ku górze, a kolejna zapada się.

Palce łabędzia szyja – przyczyny i objawy

Najczęstsze uszkodzenia palców ręki to również palce typu łabędzia szyjka (tak jak palce butonierkowate) kształtują się najczęściej w przebiegu chorób stawów takich jak RZS, czyli reumatoidalnego zapalenie stawów. Choroby te powodują przedwczesne niszczenie ścięgien i ich pochewek, w których przebiegają. Oprócz tego dochodzi do niszczenia samych kości, których nawet odbudowa nie przywraca pełnej ruchomości. Taki stan prowadzi do deformacji ustawienia palców albo zwiększa ryzyko urazów ścięgien.

Objawy deformacji typu ,,łabędzie szyja” to między innymi:

• ograniczenie funkcjonalności palców i ręki,
• dolegliwości bólowe związane z przykurczami i wymuszonym ustawieniem palców,
• trudności w płynnym prostowaniu i zginaniu palców.

Leczenie zniekształcenia łabędziej szyi – na czym polega?

Postępowanie lecznicze w palcach typu „łabędzie szyja” polega właściwie na tym samym, co opisane wyżej leczenie palców butonierkowatych. Najczęściej rozpoczynamy od leczenia zachowawczego, czyli zmniejszenia dolegliwości bólowych i opuchlizny za pomocą okładów, leków bądź zastrzyków kortykosteroidowych. Następnie wprowadzamy usztywnienie w postaci ortezy zakładanej na dzień i na noc, przy czym orteza nocna powinna być sztywniejsza niż dzienna.

Po redukcji stanu zapalnego i ostrego bólu konieczna jest rehabilitacja, która przeciwdziała przykurczom i poprawia ruchomość palca/palców. Można skorzystać z niej zarówno na NFZ w przychodni rehabilitacyjnej, ja i prywatnie.

Jeśli leczenie zachowawcze nie przyniesie zadowalających efektów, a więc funkcjonalność palców nie ulegnie poprawie, jest to czas na rozważenie zabiegu operacyjnego. Polega on na zmianie przebiegu ścięgna prostownika palców tak, aby wyrównać napięcia, które powodują nadmierny wyprost i zgięcie. Po operacji konieczne są oczywiście usztywnienie na okres 4-6 tygodni i  rehabilitacja.

Zerwanie prostownika palców w stawie DIP, czyli palec młotkowaty – jak je rozpoznać?

Zerwanie mięśnia lub ścięgna mięśnia manifestuje się głównie poprzez utratę możliwości wykonania ruchu, za który ten mięsień odpowiada. W przypadku prostownika palców będzie to ruch wyprostu. Do zerwania dochodzi najczęściej w stawie DIP, czyli stawie międzypaliczkowym dalszym (tym najbliższym opuszka palca). Wówczas ścięgno mięśnia odrywa się od kości. W poważniejszych urazach może nawet dojść do złamania awulsyjnego, czyli takiego zerwania mięśnia, w którym pociąga on za sobą fragment kości.

Palec młoteczkowaty – objawy 

Jakie objawy daje zerwanie prostownika palców ręki?

• opadanie palca,
• ból i obrzęk,
• zaburzenia czucia,
• krwiak,
• trudność w prostowaniu palca lub całkowite zniesienie ruchu.

Jak leczyć palec młotkowaty?

W przypadku zerwań prostowników są 2 drogi: leczenie zachowawcze bądź operacyjne. To, które będzie odpowiednie, należy do decyzji lekarza po dokładnym zbadaniu pacjenta i wykonania badań obrazowych. Operacja jest z pewnością konieczna wtedy, gdy doszło do złamania awulsyjnego, ponieważ urazowi podlegają dwie różne struktury: ścięgno i kość. Jeśli doszło do samego oderwania ścięgna od kości, wprowadzam zwykle leczenie zachowawcze w postaci 4-6 tygodniowe usztywnienia. W przypadku przerwania ścięgna rozważam zawsze zabieg operacyjny.

Złamanie paliczka – co to jest i kiedy do niego dochodzi?

Palce II-V mają trzy paliczki, a kciuk dwa. O złamaniu paliczka mówimy wtedy, gdy dojdzie do przerwania ciągłości jednego lub więcej z nich. Złamanie może być zróżnicowane i mam tu na myśli jego rodzaje: otwarte, zamknięte, spiralne, skośne i inne. Często jest powiązane z innymi urazami takimi jak wybicie palca.

Do złamania paliczka dochodzi wtedy, gdy:

• ktoś niechcący, ale dość mocno kopnie Cię w palec podczas gry w piłkę
• przytrzaśniesz rękę drzwiami samochodu,
• upadniesz na rękę na twarde podłoże,
• dojdzie do zmiażdżenia palców.

Złamany palec ręki – objawy

Złamany palec ręki daje objawy takie jak:

• silny ból w pierwszej chwili po doznaniu urazu; często zdarza się jednak, że przez działanie adrenaliny pacjent nie czuje bólu do czasu, aż poziom hormonów się ustabilizuje,
• obrzęk,
• jeśli doszło do złamania otwartego – przerwanie ciągłości skóry z widocznymi odłamami,
• brak możliwości poruszania palcem,

Złamany paliczek u ręki – diagnostyka i leczenie

Podstawą stwierdzenia złamania jest badanie RTG. Oprócz tego, że rentgen stanowi narzędzie potwierdzające lub wykluczające uraz, pozwala również ocenić rozległość i rodzaj złamania. Po określeniu tego rodzaju, można planować leczenie.

Złamania zamknięte paliczków w większości przypadków wymagają wyłącznie unieruchomienia gipsowego lub stabilizacji w postaci sztywnej/półsztywnej ortezy. Złamania otwarte trzeba zespolić na drodze operacji za pomocą małych drutów, płytek lub śrub. Po operacji zakładane jest usztywnienie.

Złamanie paliczków to jednak nie ostatnie najczęstsze uszkodzenia palców ręki, które dla Ciebie przygotowałem. Za chwilę dowiesz się również wiecej o wybiciu palca.

Wybity palec, czy jedne z najczęstszych uszkodzeń palców ręki u sportówców

Wybity palec jest zwichnięciem paliczka palca, czyli sytuacją, w której powierzchnie stawowe tworzące staw przestają do siebie przylegać i mogą się względem siebie przesunąć. Taką destabilizację wzmaga często występujące uszkodzenie torebki stawowej i więzadeł. Do wybicia może dojść zarówno między sąsiadującymi paliczkami albo paliczkiem a kością śródręcza. Choć wybity palec leczy się dość szybko i z powodzeniem, powikłania bywają nieuniknione. Niektóre z nich to:

• nadwrażliwość na mróz miejsca w którym doszło do zwichnięcia,
• nagle pojawiający się tępy ból przy nienaturalnym ruchu lub działaniu jakiejś siły na palec (dolegliwości szybko mijają).

Wybity palec – przyczyny

Do wybicia palca dochodzi najczęściej podczas uprawiania sportów, w których ma się bezpośredni kontakt z piłką (np. w siatkówce lub koszykówce). Mechanizm urazu jest bardzo prosty – piłka uderza o często wyprostowany palec. Zwichnięcie palca jest również możliwe w wyniku uderzenia się o coś twardego z dużą siłą lub upadku na ziemię.

Zwichnięcie paliczka – objawy

Zwichnięty palec daje objawy takie jak:

• silne dolegliwości bólowe w obrębie zwichnięcia,
• obrzęk,
• trudność w poruszaniu palcem,
• drętwienie i/lub mrowienie,
• zasinienie mogące dotyczyć zarówno obszaru zwichnięcia, jak i miejsc sąsiadujących,
• zmniejszone czucie,
• deformacja ustawienia palca.

Jak leczyć wybity palec?

Od razu po urazie warto przyłożyć zimny okład, aby zmniejszyć ostry ból i opuchliznę. Przestrzegam jednak przed przykładaniem lodu bezpośrednio do skóry, ponieważ może to odmrozić skórę. Najlepiej zrobić to przez ręcznik papierowy lub cienki ręcznik, albo też zastosować żelowy okład chłodzący z apteki. Radziłbym również powstrzymać się od poruszania palcem, aby nie pogłębić zwichnięcia i jak najszybciej udać się do lekarza.

Leczenie wybitego palca najczęściej rozpoczyna się od diagnostyki, w którym największą rolę odgrywa badanie RTG. Po stwierdzeniu zwichnięcia, nastawiam powierzchnie stawowe, czyli przywracam im prawidłowe ustawienie i połączenie. Proszę pamiętać, że może wykonać to wyłącznie doświadczony lekarz.

Ostatnim krokiem jest założenie usztywnienia. Najczęściej jest to orteza sięgająca od palca do nadgarstka, którą pacjent nosi przez ok. 4 tygodnie. Po tym okresie zalecam fizjoterapię, aby wzmocnić mięśnie i poprawić ruchomość ręki.

Bibliografia

1. Dębek A., Czyrny Z., Nowicki P., Zmiany patologiczne ręki w badaniu ultrasonograficznym, Journal of Ultrasonography 2014, 14: 74–88.
2. Engel P. (i in.), Phalangeal fractures of the hand, Ugeskr Laeger 2018, 180(32).
3. Muller-Seubert W., Buhrer G., Horch R., Dislocation of the PIP-Joint. Treatment of a common (ball) sports injury, Sportverletz Sportschaden 2017, 31(3): 154-159.
4. Zakrzewska M. (i in.), Deformacje ręki w przebiegu reumatoidalnego zapalenia stawów u dorosłych i młodzieńczego idiopatycznego zapalenia stawów, Chirurgia Narządów Ruchu i Ortopedia Polska 2009, 74(5): 283-288.
5. Żuk B., Księżopolska-Orłowska K., Ochrona stawów w reumatoidalnym zapaleniu stawów. Zaopatrzenie ortopedyczne, Reumatologia 2009, 47(5): 241–248.

Przeczytaj też:

• Zespół cieśni nadgarstka – objawy, leczenie, operacja i leki
• Choroba de Quervaina – zapalenie pochewki ścięgnistej nadgarstka – objawy, przyczyny i leczenie
• Palec trzaskający – objawy, leczenie, rehabilitacja w schorzeniu ścięgien mięśni ręki
• Złamanie bokserskie V kości śródręcza – opis przypadku mojego pacjenta i leczenia  drutami Kirschnera