Staw barkowy to zespół połączeń kości w obrębie stawu ramiennego oraz obręczy barkowej, który łączy kończynę górną z tułowiem. Można więc wywnioskować, że w jego skład wchodzi wiele struktur kostnych i miękkich. Tak zaawansowana budowa charakteryzuje się dużą ruchomością oraz sprawia, że bark zalicza się do jednych z największych kompleksów stawowych. Ma to jednak również swoje cienie. Znalezienie przyczyny dolegliwości pacjenta związane jest bowiem z rozszerzoną diagnostyką i wykonaniem wielu testów funkcjonalnych. Jak jest zbudowany bark i jakie ruchy w nim zachodzą?
W skład stawu barkowego wchodzą aż 4 połączenia kości:
staw ramienny – buduje go głowa kości ramiennej oraz panewka stawowa łopatki o nietypowym, bo rozszerzonym u góry i zwężonym na dole kształcie. ,,Jajowatość” wydrążenia łopatki mogłaby być problemem dla kulistej główki stawowej, ale w stawie tym występuje bardzo ważna struktura, która powiększa obszar połączenia kości. Jest nią obrąbek włóknisto-chrzęstny, poprawiający dopasowanie obydwu powierzchni stawowych i zapewniający lepszą stabilizację stawu ramiennego. Połączenie kości ramiennej z łopatką sprawia, że ruch kończyny górnej jest sprzężony z ruchem łopatki.
staw barkowo-obojczykowy– łączy koniec barkowy obojczyka będący powierzchnią stawową, z przyśrodkową krawędzią wyrostka barkowego łopatki, czyli główką stawową.
połączenie między mostkiem a obojczykiem, czyli staw mostkowo-obojczykowy – przy czym panewką stawową jest wcięcie obojczykowe mostka, a główką stawową koniec mostkowy obojczyka.
staw łopatkowo-żebrowy – nie jest zaliczany do stawu anatomicznego, a czynnościowego, ponieważ zamiast powierzchni stawowych są w nim powierzchnie ślizgowe. Jego funkcją jest umożliwienie wzajemnego poruszania się mięśnia podłopatkowego i mięśnia zębatego przedniego, a także mięśnia zębatego i klatki piersiowej.
Przestrzeń podbarkowa – co to jest?
Do elementów budujących bark możemy również zaliczyć przestrzeń podbarkową, czyli wolny obszar znajdujący się pomiędzy głową kości ramiennej a wyrostkiem kruczym. W mojej praktyce lekarza ortopedy w Warszawie mogę stwierdzić, że jest on częstą przyczyną dolegliwości bólowych i ograniczeń ruchu w związku z występowaniem tam ciasnoty podbarkowej.
Mięśnie i więzadła barku, czyli stabilizatory dynamiczne i statyczne
W przypadku stawów stabilizatory dynamiczne to mięśnie, które jednocześnie:
umożliwiają wykonanie określonych ruchów,
zapobiegają nadmiernej ruchomości stawu,
zapewniają prawidłowe wykonanie ruchu zgodnie z biomechaniką stawu.
Stabilizatorami statycznymi są więzadła, które mają wyłącznie funkcję stabilizującą, ale nie ruchową.
Mięśnie stabilizujące staw barkowy
Przed urazami i kontuzjami staw ramienny chroni kompleks mięśni w postaci stożka rotatorów. Należą do nich mięśnie:
podgrzebieniowy,
nadgrzebieniowy,
obły mniejszy oraz
podłopatkowy.
Stabilizacja dynamiczna stawu barkowo-obojczykowego jest z kolei zapewniona przez cz. zstępującą mięśnia czworobocznego, mięsień podobojczykowy oraz mięsień naramienny. Z kolei staw mostkowo-obojczykowy stabilizują głównie więzadła.
Więzadła barku
Do więzadeł stawu ramiennego zaliczamy:
więzadło kruczo-ramienne – łączy wyrostek kruczy z guzkiem mniejszym kości ramiennej. Ogranicza ruch przywiedzenia ramienia i zapobiega wysunięciu się główki stawowej z panewki,
więzadło obrąbkowo-ramienne – stanowi wzmocnienie dla torebki stawowej od przodu i góry.
Więzadła stawu barkowo-obojczykowego to:
więzadło kruczo-barkowe i
więzadło barkowo-obojczykowe.
Oba wzmacniają torebkę stawową.
Wśród stabilizatorów statycznych stawu mostkowo-obojczykowego znajdują się:
więzadła mostkowo–obojczykowe przednie i tylne, wzmacniające torebkę stawową oraz hamują ruchy obojczyka do przodu i do tyłu.
więzadło międzyobojczykowe – rozpościera się między przyśrodkowymi końcami obojczyków i hamuje ich ruch do dołu.
więzadło żebrowo–obojczykowe – wzmacnia boczne ściany torebki stawowej.
Staw barkowy – ruchy, funkcje
Ruchomość barku jest duża ze względu na mnogość stawów, które go budują i w których zachodzą ruchy w wielu płaszczyznach.
Staw ramienny
Jest stawem kulistym wieloosiowym, co oznacza, że daje praktycznie nieograniczoną możliwość poruszania kończyną górną w aż 3 płaszczyznach. Zachodzi w nim odwodzenie i przywodzenie, zgięcie i wyprost oraz rotacja zewnętrzna i wewnętrzna. Dodatkowym ruchem jest obwodzenie, będące połączeniem zgięcia, prostowania, odwiedzenia i przywiedzenia.
Prawidłowe zakresy ruchu czynnego dla tego stawu wynoszą:
zgięcie 170°,
wyprost 50°-65°,
odwiedzenie 170°,
przywiedzenie 0°,
zgięcie horyzontalne 120°,
wyprost horyzontalny 35°,
rotacja zewnętrzna (przy odwiedzeniu ramienia do 90°) 90°,
rotacja wewnętrzna (przy odwiedzeniu ramienia do 90°) 75°.
Staw barkowo-obojczykowy
Podobnie jak staw ramienny, również jest stawem kulistym, jednak jego ruchomość jest bardziej ograniczona. Zachodzą w nim ruchy unoszenia (elewacja) i opuszczania łopatki (depresja), co jest powiązane z ruchem stawu ramiennego, a także wysuwanie łopatki do przodu i cofanie jej.
Staw mostkowo-obojczykowy
Działanie tego stawu przypomina czynność typowego stawu kulistego, w którym ruchy zachodzą w 3 płaszczyznach. Połączenie mostkowo-obojczykowe umożliwia poruszanie obojczykiem do góry i w dół oraz do tyłu i do przodu.
Zakresy ruchomości przedstawiają się następująco:
unoszenie 50°,
opuszczenie 5°,
wysunięcie do przodu 25°,
cofnięcie 35°.
Stawy barkowo-obojczykowy i mostkowo-obojczykowy umożliwiają wykonanie dużej ilości ruchów, jednakże są one częściowo ograniczane przez więzadła. Z kolei całkowita ruchomość obręczy barkowej jako kompleksu zależy od ruchomości wszystkich stawów, które wchodzą w jej skład.
Bibliografia
Bochenek A., Reicher M., Anatomia człowieka, t. I, , Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2012.
Kapandji I.A (red. R. Gnat), Anatomia funkcjonalna stawów. Kończyna górna., Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013.
Zembaty A., Kinezyterapia, t. I, Wydawnictwo Kasper, Kraków 2014.
Skolimowski J. (i in.), Współczesne poglądy na biomechanikę kompleksu barkowego, Fizjoterapia 2009, 17(2): 64-73.
Hochschild J., Anatomia funkcjonalna dla fizjoterapeutów, Wydawnictwo MedPharm, Wrocław 2017.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
