Jako ten najbardziej ruchomy, staw ramienny może zaskoczyć wyjątkową elastycznością. Z jednej strony to powód do dumy. Z drugiej, fizjologiczna ruchomość może przerodzić się w hipermobilność stawu ramiennego, która manifestuje się poprzez nadmierne rozciągnięcie mięśni i więzadeł. W jaki sposób się rozwija i czy jest szansa, aby przywrócić stabilność w stawie? Ponadto – jak rozpoznać u siebie wiotkość stawów i które metody leczenia pozwalają ją wyleczyć? Sprawdźmy!
Spis treści
Hipermobilność stawu ramiennego – co to jest?
Hipermobilność (lub też wiotkość stawów) to stan, w którym stawy posiadają ruchomość większą niż tą, którą określają normy fizjologiczne. Na przykład zakres rotacji zewnętrznej w stawie ramiennym w prawidłowych warunkach wynosi ok. 90°. Znaczne przekroczenie tej wartości jest jedną z oznak, że mamy do czynienia nadruchomością. ,,Jedną z”, ponieważ postawienie ostatecznej diagnozy powinno odbyć się na bazie obszernego wywiadu lekarskiego i testów funkcjonalnych.
Hipermobilność stawu ramiennego (jak i innych stawów) może być dziedziczona (w tym najczęściej linii żeńskiej) lub nabyta na skutek uprawiania np. gimnastyki akrobatycznej. Dochodzi w niej do nadmiernego rozciągnięcia więzadeł i torebki stawowej, które z założenia odpowiadają za utrzymanie stabilności stawu. Nadruchomość stawowa wyklucza spełnianie funkcji przez te struktury, dlatego staw staje mniej stabilny. To z kolei może prowadzić do problemów związanych z kontuzjami, naderwaniem mięśni i ścięgien, a także dolegliwościami bólowymi związanymi z przeciążeniem struktur stawu.
Nadruchomość stawu ramiennego może wpływać na codzienne życie, aktywność fizyczną i wykonywanie niektórych czynności. Osoby z tym stanem mogą mieć trudności w wykonywaniu prostych zadań, takich jak podnoszenie przedmiotów, pracę z rękoma uniesionymi nad głową czy wykonywanie czynności wymagających precyzyjnego ruchu rąk.
Jakie znaczenie ma stabilność i elastyczność w prawidłowym funkcjonowaniu stawu?
Równowaga między stabilnością a elastycznością stawu ramiennego jest bardzo ważna ze względu na wykonywanie dzięki niemu różnorodnych czynności – począwszy od zadań codziennych, a skończywszy na bardziej zaawansowanych ruchach sportowych.
Elastyczność stawu ramiennego umożliwia płynny zakres ruchu, obejmujący wyprost, zgięcie, odwodzenie, rotację zewnętrzną i wewnętrzną. Ta zdolność do elastycznego przystosowywania się do różnych ruchów jest kluczowa dla przenoszenia przedmiotów, wyciągania ręki, pisania czy ubierania się. Ponadto stanowi szczególnie ważną cechę dla zawodników sportowych, tancerzy i osób praktykujących jogę czy pilates, gdyż umożliwia im osiąganie zaawansowanych pozycji i ruchów.
Jest jednak ,,ale”. Nadmierna elastyczność bez odpowiedniej stabilności może prowadzić do nadmiernego przemieszczania się stawu, co zwiększa ryzyko urazów takich jak naderwanie więzadeł. Stabilność stawu ramiennego zapewnia bowiem kontrolę ruchu i utrzymanie kości w prawidłowym położeniu podczas ruchu. Utrzymują ją mocne mięśnie, więzadła i torebka stawowa, które działają razem jak naturalne ,,usztywnienie” stawu.
Rola mięśni w zachowaniu stabilnego i elastycznego stawu
Równowaga mięśniowa odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu stabilności i elastyczności stawu ramiennego. Silne mięśnie wokół stawu chronią go przed urazami i nadmiernym ruchem, a jednocześnie umożliwiają zachowanie elastyczności. Jeśli jednak jedna grupa mięśni jest zbyt słaba lub zbyt napięta w porównaniu do innych, może to wpłynąć na równowagę stawu i prowadzić do nierównomiernego obciążenia, co zwiększa ryzyko urazów i przeciążenia.
Wiotkość stawów – przyczyny i czynnika ryzyka
Pierwszym czynnikiem ryzyka wiotkości stawów są predyspozycje genetyczne, w przypadku których możemy mówić o stanie takim jak hipermobilność wrodzona. Duża elastyczność charakteryzująca młode osoby utrzymuje się wówczas do starszego wieku. Oprócz tego wiotkość stawów występuje częściej u kobiet niż mężczyzn i bardzo często jest tożsama z chorobami genetycznymi takimi jak zespół Downa czy zespół Marfana. Inne przyczyny hipermobilności stawów to:
Zawody wymagające dużej elastyczności – osoby zaangażowane w zawodach i aktywnościach fizycznych, które wymagają ekstremalnej elastyczności stawów, takich jak tancerze, gimnastycy czy akrobaci, są bardziej narażone na hipermobilność.
Niedostateczna stabilność mięśniowa – osoby o słabej siłę mięśniową wokół stawów mogą być bardziej podatne na nadmierny zakres ruchu w stawach.
Przesadne rozciąganie – nadmierne i niekontrolowane rozciąganie się, zwłaszcza w młodym wieku, może przyczynić się do hipermobilności. Warto zachować umiar i ostrożność podczas wykonywania różnych ćwiczeń rozciągających.
Nieprawidłowa budowa tkanki łącznej – tkanka łączna pełni kluczową rolę w łączeniu różnych tkanek i narządów w organizmie, a także w podtrzymywaniu kształtu i funkcji stawów. Kiedy ta tkanka jest nieprawidłowo zbudowana, może wpływać na stabilność i elastyczność stawów, prowadząc do hipermobilności.
Hipermobilność stawu ramiennego – objawy
Objawy hipermobilności stawu ramiennego u każdego mogą być inne i występować w różnym stopniu nasilenia. Oprócz nadmiernej ruchomości i niestabilności, do najważniejszych możemy zaliczyć:
Bóle stawów i mięśni
Nadmierny zakres ruchu w stawach ramiennych może obciążać mięśnie i więzadła, co może prowadzić do występowania bólu wokół barku i ramienia.
Dyskomfort lub ból podczas wykonywania określonych ruchów
Nadmierna ruchomość w stawach ramiennych może powodować dyskomfort lub ból podczas wykonywania określonych ruchów takich jak podnoszenie przedmiotów lub podpieranie się na rękach.
Dystorsje
Hipermobilność stawu ramiennego może zwiększać ryzyko wystąpienia dystorsji, czyli chwilowych wykrzywień stawu podczas ruchu, które mogą być bolesne i prowadzić do dalszych dolegliwości.
Zgrzytanie lub trzeszczenie stawu
W wyniku nadmiernego przemieszczania się kości w stawie ramiennym może dochodzić do zgrzytania lub trzeszczenia, które mogą być słyszalne podczas ruchu.
Zespół hipermobilności (HSD) ramienia – diagnostyka
Diagnostyka hipermobilności stawów stanowi istotny aspekt praktyki ortopedycznej, wymagający precyzyjnej oceny i trafnej identyfikacji. Jako lekarz ortopeda odgrywam niemałą rolę w rozpoznawaniu hipermobilności – biorę pod uwagę historię medyczną, objawy kliniczne oraz wyniki badań dodatkowych pacjenta. Podczas konsultacji ortopedycznej zbieram informacje dotyczące wcześniejszych urazów, rodzinnej skłonności do nadmiernego ruchomości stawów oraz ewentualnych współistniejących schorzeń. To umożliwia mi zidentyfikowanie potencjalnych czynników ryzyka i ukierunkowanie dalszych badań.
W kolejnym etapie dokładnie przeprowadzam badanie kliniczne, skupiając się na ocenie ruchomości stawu ramiennego, stabilności, siły mięśniowej i obecności ewentualnych objawów bólowych. Jako ze hipermobilność może dotyczyć również innych połączeń kostnych, pod kątem nadruchomości sprawdzam również stawy łokciowe, kolanowe i skokowe.
W przypadkach, gdy badanie kliniczne sugeruje hipermobilność stawów lub istnieją obawy co do współistnienia innych schorzeń, zlecam badania obrazowe. Rezonans magnetyczny oraz tomografia komputerowa umożliwiają dokładną ocenę strukturalną stawów i tkanek miękkich, co pozwala potwierdzić lub wykluczyć obecność hipermobilności oraz identyfikować ewentualne powikłania.
Hipermobilność stawu ramiennego – leczenie
Leczenie hipermobilności stawu ramiennego skupia się na łagodzeniu objawów, zwiększaniu stabilności stawu oraz poprawie funkcji i komfortu pacjenta. W zależności od nasilenia objawów i indywidualnych potrzeb, leczenie może obejmować różne metody, które warto ze sobą łączyć.
Farmakoterapia
Leki przeciwbólowe lub przeciwzapalne zalecam w przypadku występowania bólu lub stanów zapalnych.
Spotkanie z psychoterapeutą
Psychoterapeuta może pomóc pacjentowi zrozumieć wpływ hipermobilności na zdrowie i codzienne funkcjonowanie. Oprócz tego wspiera go w radzeniu sobie ze stresem związanym z nieprawidłowym funkcjonowaniem jego ciała oraz uczy technik zarządzania bólem, takich jak relaksacja, oddech i medytacja.
Edukacja pacjenta
Pacjent powinien zrozumieć charakter hipermobilności, jej wpływ na staw ramienny oraz sposoby, które mogą pomóc w radzeniu sobie z objawami. Edukacja dotyczy m.in. prawidłowej techniki wykonywania ruchów, unikania nadmiernego przeciążania stawu i rozpoznawania sygnałów ostrzegawczych.
Stosowanie zaopatrzenia ortopedycznego
Dodatkowa stabilizacja pomaga ograniczyć nadmierny ruch w stawie. Pamiętaj jednak o tym, że nie powinieneś nosić ortezy przez cały czas, a jedynie w sytuacjach, w których narażasz ramię na przeciążenie. Sztywność i stopień ograniczenia ruchu przez stabilizator muszą być dostosowane do zaawansowania hipermobilności.
Hipermobilność stawu ramiennego – rehabilitacja
Rehabilitacja w przypadku hipermobilności stawu ramiennego ma na celu poprawę stabilności stawu, wzmocnienie mięśni wspierających i poprawę funkcji. Co oferuje w przypadku, gdy podejrzewasz u siebie niestabilność stawu ramiennego?
Ćwiczenia stabilizacyjne, które polegają na wzmocnieniu mięśni obręczy barkowej. Wykorzystuje się w nich zarówno ciężar własnego ciała, jak i akcesoria w postaci gum oporowych. Ich głównym celem jest uzyskanie prawidłowego ustawienia stawu.
Trening propriocepcji – poprawia zdolność organizmu do utrzymania równowagi i utrzymania położenia stawu w odpowiednim położeniu. Przeprowadzany jest na niestabilnym podłożu, takim jak piłki terapeutyczne czy deski równoważne,
Ćwiczenia siłowe/oporowe, które koncentrują się na wzmocnieniu mięśni stabilizujących staw, takich jak mięśnie rotatorów lub mięśnie tułowia. Fizjoterapeuta dobiera ćwiczenia i stopień oporu w zależności od stopnia hipermobilności i poziomu zaawansowania pacjenta.
Biofeedback, a więc technika wykorzystująca elektroniczne narzędzia do monitorowania i kontroli aktywności mięśniowej pacjenta podczas ćwiczeń. Pomaga w poprawie kontroli nad mięśniami i zdolności do aktywacji odpowiednich grup mięśniowych.
Zespół hipermobilności barku – leczenie operacyjne
Hipermobilność barku wymaga operacji w sytuacjach, gdy w wyniku nadmiernego ruchu dojdzie np. do zerwania ścięgna lub zwichnięcia stawu (przemieszczenia główki stawowej względem panewki). Na czym polega operacja w obydwu przypadkach?
Artroskopia barku w przypadku nadruchomości
Problem zerwanego ścięgna w obrębie stawu ramiennego zostaje rozwiązany podczas artroskopii. To zabieg małoinwazyjny, który wymaga niewielkiego nacięcia skóry o maksymalnej szerokości 8 mm. Przed zabiegiem wypełniam staw barkowy solą fizjologiczną, a następnie wprowadzam artroskop wraz z niewielkim narzędziem chirurgicznym. W ciągu mniej więcej 2 godzin zerwane ścięgno zostaje przyszyte do kości. Najważniejszą zaletą artroskopii jest jej dwukierunkowe działanie – oprócz funkcji leczenia oraz naprawy tkanek, pełni również funkcję diagnostyczną. Dodatkowo istnieje minimalne ryzyko powikłań po zabiegu.
Pełna rekonwalescencja po zabiegu trwa do 6 miesięcy, a w ciągu tego czasu konieczna jest odpowiednia rehabilitacja.
Zwichnięcie stawu barkowego – operacja Bankarta
Operacja Bankarta jest chirurgicznym zabiegiem stosowanym w przypadku uszkodzenia obrąbka stawowego, który utrzymuje głowę kości ramiennej w panewce stawowej. Celem zabiegu jest przywrócenie stabilności stawu, naprawa uszkodzonych struktur oraz zapobieżenie ponownym zwichnięciom.
Operację Bankarta metodą artroskopową można wykonać, gdy doszło do przedniego uszkodzenia obrąbka stawowego oraz gdy wartość ubytków kostnych nie przekracza 15%. Sam zabieg polega na przymocowaniu obrąbka do przedniego brzegu panewki stawu ramiennego za pomocą tzw. kotwic, czyli specjalnych szwów. Procedurę zabiegową, która trwa około godziny, przeprowadzam w znieczuleniu ogólnym. Przez około 5 tygodni pacjent musi nosić ortezę, a także stopniowo wprowadzać ćwiczenia zalecone przez fizjoterapeutę.
W przypadku większych uszkodzeń kostnych, podejmuję decyzję o zabiegu otwartym.
Operacja w niestabilności stawu – cena
Artroskopia barku w przypadku jego niestabilności kosztuje między 7500 zł a 10 000 zł w sektorze prywatnym. Cena zabiegu otwartego w zależności od miasta i kliniki może wynosić do 13 000 zł. Pamiętaj jednak, że artroskopię barku możesz wykonać na NFZ.
Hipermobilność stawu ramiennego a współpraca z innymi specjalistami
W dzisiejszym złożonym środowisku medycznym, współpraca różnych specjalistów ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia kompleksowej i efektywnej opieki nad pacjentem. W kontekście diagnozowania pacjenta ortopedzi odgrywają niezwykle ważną rolę, ale współpraca z innymi specjalistami jest nieodzowna dla uzyskania pełnej perspektywy zdrowotnej.
Wieloletnia praktyka ugruntowała moje przekonanie o wartości współpracy z innymi specjalistami, takimi jak psycholodzy,reumatolodzy, fizjoterapeuci oraz genetycy. Wspólna analiza wyników badań i obserwacja pozwala na trafniejszą diagnozę oraz opracowanie jak najlepszego planu leczenia dla pacjenta.
Jakie mogą być skutki hipermobilności stawu ramiennego?
Osoby z hipermobilnością stawu ramiennego mogą być bardziej podatne na zwichnięcia stawu, szczególnie podczas wykonywania niekontrolowanych lub gwałtownych ruchów. Ponadto towarzyszy im nadwrażliwość lub nadmierna reakcja na stymulację taką jak dotyk czy masowanie okolic barku i ramienia.
Nadmierny ruch w stawie predysponuje również do uszkodzeń chrząstki stawowej, co z kolei zwiększa ryzyko wystąpienia choroby zwyrodnieniowej stawów (artretyzmu). Hipermobilność jest również utrudnieniem utrzymaniu precyzji w zadaniach domowych i zawodowych.
Warto również wspomnieć o aspekcie psychologicznym. Hipermobilność stawu może wiązać się z występowaniem lęku, a nawet depresji.
Bibliografia:
Mirska A. (i in.), Łagodny zespół hipermobilności stawów (BHJS), Neurologia Dziecięca 2011, 41(20): 135-140.
Jaskólska A., Jaskólski A., Właściwości fizjologiczne i mechaniczne mięśni szkieletowych – czy są takie same w różnych mięśniach i u wszystkich osób?, Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych 2020, 69(4): 739-756.
Wolf J., Cameron K., Owens B., Impact of joint laxity and hypermobility on the musculoskeletal system, J Am Acad Orthop Surg 2011, 19(8): 463-471.
Liaghat B. (i in.), Joint hypermobility in athletes is associated with shoulder injuries: a systematic review and meta-analysis, BMC Musculoskelet Disord 2021,22(1): 389
Watson L. (i in.), The effects of a conservative rehabilitation program for multidirectional instability of the shoulder, J Shoulder Elbow Surg 2018, 27(1): 104-111.
Specjalizuję się w ortopedii i traumatologii. Regularnie wykonuję USG narządu ruchu. Moim celem jest jak najmniej inwazyjny oraz szybki powrót do pełnego zdrowia u pacjentów. Pracuję w Szpitalu Zachodnim w Grodzisku Mazowieckim koło Warszawy. Pacjentów przyjmuję w gabinecie prywatnym na warszawskim Ursusie oraz w kilku innych poradniach. Zachęcam do bezpośredniego kontaktu - tel. 796-995-486 lub mailowo. Więcej na mój temat przeczytają Państwo w zakładce O mnie.
