Haluksy (łac. hallux valgus) to deformacja, która występuje w stawie między dużym palcem a drugim palcem stopy. Schorzenie określane inaczej paluchem koślawym może wystąpić, gdy duży palec u stopy przesuwa się w kierunku drugiego palca zaś I kość śródstopia ustawia się w kierunku przyśrodkowym, co powoduje ból i stan zapalny w tym stawie. Szczególnie narażone są osoby z płaskostopiem i obciążone czynnikami genetycznymi. Znacznie częściej na schorzenie cierpią kobiety. Jakie dokładnie objawy towarzyszą rozwojowi haluksów? Jak wygląda leczenie operacyjne? Jak hamować rozwój deformacji poprzez ćwiczenia? Odpowiadam na wszystkie powyższe pytania w tym artykule.
Spis treści
Haluks – czym jest paluch koślawy? Objawy
Paluch koślawy zwany powszechnie haluksem to złożona deformacja w obrębie I palca stopy. Najczęstszym objawem haluksów są bóle stóp i obrzęk stawu dużego palca. Zwykle zaczynają się od bezbolesnego guza, ale w miarę upływu czasu mogą prowadzić do silnego bólu i dyskomfortu. Ból może ograniczać mobilność, a także przyczyniać się do innych problemów zdrowotnych, takich jak zmiany zwyrodnieniowe kończyn dolnych.
Przyczyny powstawania palucha koślawego
Do najczęstszych przyczyn powstawania haluksów należą:
stopy płaskie ustawione w pronacji (rotacji wewnętrznej).
czynniki genetyczne,
otyłość.
Paluch koślawy może rozwinąć się, gdy palce są ściskane przez dłuższy czas, na przykład podczas noszenia ciasnych butów, podczas długich przejażdżek samochodem, długich podróży samolotem lub przebywania przez długi czas na nierównych powierzchniach.
Anatomia palucha koślawego
Kąt koślawości pierwszego stawu śródstopno-paliczkowego zazwyczaj przekracza zazwyczaj 20 stopni – wartość uznawaną zwykle za górną granicę normy.
Jeśli kąt koślawości przekracza 35 stopni, skutkuje to najczęściej pronacją palucha. W przypadku tej nieprawidłowej rotacji mięsień odwodziciel palucha, który w warunkach prawidłowych znajduje się po stronie podeszwowej, ulega jeszcze większemu przemieszczeniu w tym kierunku.
W takiej sytuacji jedyną strukturą stabilizującą staw od strony przyśrodkowej jest przyśrodkowe więzadło torebkowe, składające się z części torebkowo-trzeszczkowej. Mięsień przywodziciel palucha, któremu wówczas nie przeciwstawia się odwodziciel, pociąga paluch jeszcze bardziej w kierunku koślawości.
Powoduje to rozciągnięcie przyśrodkowego więzadła torebki stawowej i jeszcze większe osłabienie tej struktury. Pacjent z rozwiniętym paluchem koślawym zaczyna przenosić większą część ciężaru przez głowy kości śródstopia II-V zwiększając prawdopodobieństwo wystąpienia metatarsalgii „z przeniesienia” (=silnych dolegliwości bólowych), modzeli i złamań zmęczeniowych tych kości.
Koślawe ustawienie palucha często prowadzi do młotkowatego zniekształcenia drugiego palucha.
Koślawość palucha z podwichnięciem
W przypadku koślawości z podwichnięciem najczęściej rozwijają się też zmiany zwyrodnieniowe. Występuje wówczas pełne spektrum zniekształceń związanych z paluchem koślawym:
Szpotawe ustawienie I kości śródstopia.
Koślawość palucha (część bliższa przy linii pośrodkowej ciała, część dalsza w kierunku palców w stronę palca V).
Bunion.
Zmiany zwyrodnieniowe I stawu śródstopno-paliczkowego
Palec młotkowaty – najczęściej drugi palec; może być też kilka.
Zrogowacenia naskórka.
Modzele.
Metatarsalgia.
Złe obuwie a haluksy
Poszerzenie przodostopia utrudnia noszenie obuwia. Wskutek noszenia butów z wąskim przodem często dochodzi do powstania modzeli (obszary zrogowacenia naskórka), a także przerostu kaletki leżącej ponad wyniosłością przyśrodkową głowy pierwszej kości śródstopia (bunion).
Ponadto, chodzenie w butach na wysokim obcasie jest równie szkodliwe. Powoduje przenoszenie ciężaru na przednią część stopy. Obniża się w ten sposób łuk poprzeczny stopy i dochodzi do wystąpienia płaskostopia poprzecznego.
Diagnostyka halluxa
Diagnostyka deformacji w obrębie I palca stopy (halluksów) obejmuje:
Wywiad.
Badanie kliniczne.
RTG śródstopia i palców w projekcji AP i bocznej z obciążeniem, projekcja boczna skośna bez obciążenia.
Leczenie palucha koślawego
Leczenie palucha koślawego sprowadza się w pewnym momencie do zabiegu operacyjnego. Nie jest możliwe skuteczne zapobieżenie deformacji innymi metodami, ponieważ ma ona charakter postępujący. Z drugiej strony odpowiednie ćwiczenia, które znajdą Państwo na końcu artykułu, pozwalają hamować rozwój schorzenia.
Operacja na haluksy – osteotomie typu chevron i scarf
Popularnymi metodami operowania haluksów są osteotomie. Dalszej części I-szej kości śródstopia dotyczy osteotomia typu chevron. Zabieg ten obejmuje 2 etapy:
Korekcję szpotawości I kości śródstopia za pomocą osteotomii w kształcie litery V poprowadzoną przez głowę i szyjkę kości śródstopia, a następnie przesunięcie głowy do boku i wyrównanie proksymalnego fragmentu bez wykonywania zespolenia wewnętrznego.
Korekcję koślawości palucha poprzez przyszycie wcześniej oddzielonego płata torebki stawowej do ścięgna mięśnia odwodziciela palucha.
Osteotomia typu scarf jest skierowanym poziomo bocznym przesunięciem osteotomii w kształcie „Z”, wykonywanej na poziomie trzonu kości śródstopia. W terminologii architektonicznej i ciesielskiej „scarf” oznacza połączenie powstałe przez nacinanie, żłobienie lub innego rodzaju przycinanie końców dwóch elementów w taki sposób, aby nachodziły na siebie, tworząc jeden ciągły element.
Taka konfiguracja charakteryzuje się wysokim poziomem wewnętrznej stabilności, szczególnie w płaszczyźnie strzałkowej i zapewnia szeroką powierzchnię do uzyskania zrostu kostnego.
Obecnie wskazaniami do osteotomii typu scarf są zniekształcenia o nasileniu od łagodnego do umiarkowanego (kąt międzyśródstopny 11 – 18 st. i kąt koślawości palucha 20-40 st.).
Rekonwalescencja po operacji
Po zabiegu operacyjnym palucha koślawego większość pacjentów może wrócić do domu już następnego dnia. Mają założony na stopie specjalny opatrunek. Zaleca się zmniejszenie nacisku na zoperowaną stopę. Łatwym środkiem zaradczym jest podparcie stóp poduszką podczas siedzenia lub leżenia.
Istnieją specjalne pooperacyjne buty ochronne, które pozwalają wykonywać proste codzienne obowiązki związane z poruszaniem się mimo obciążenia operowanej stopy. Zaleca się nosić je do 6 tygodni.
Ćwiczenia na haluksy
Poniżej znajdą Państwo ciekawe ćwiczenia na haluksy. Stosuje się je w ramach profilaktyki u dzieci z płaskostopiem, ale warto również z nich skorzystać będąc dorosłym.
