Gdy zwyrodnienie stawu biodrowego (koksartroza) postępuje i jest w zaawansowanym stadium, pacjent może poddać się operacji założenia endoprotezy. Dzięki niej istnieje szansa na polepszenie jakości codziennego funkcjonowania, zwłaszcza w przypadku osób w podeszłym wieku, choć nie tylko. Pacjenci często pytają jak przygotować się do zabiegu operacyjnego, ile on trwa i jak wygląda późniejsza rekonwalescencja. Przybliżam te tematy w poniższym artykule, opisuję możliwe powikłania po endoprotezie stawu biodrowego, a także podaję cenę operacji.
Spis treści
Budowa endoprotezy stawu biodrowego
Istnieje wiele różnych typów endoprotez stawu biodrowego, jednak większość z nich składa się z podobnych elementów:
panewka,
główka,
trzpień.
Poszczególne elementy endoprotezy mogą być wykonane z różnych materiałów. Panewka i trzpień mogą być mocowane bezpośrednio do kości (technika bezcementowa) lub z użyciem specjalnego cementu kostnego (obecnie bardzo rzadko, w wyjątkowych sytuacjach np. ubytki panewki kostnej).
Technika operacyjna endoprotezoplastyki
Całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest zabiegiem chirurgicznym, podczas którego zmieniona chorobowo chrząstka i kość zastępowane są sztucznymi materiałami.
Operacja polega na usunięciu zajętej chorobą głowy kości udowej i panewki, a następnie zastąpieniu tych elementów metalową głową endoprotezy osadzoną na trzpieniu oraz panewką z tworzywa sztucznego przymocowaną do kości miednicy. Zabieg trwa około godziny czasu.
Trzpień endoprotezy umieszczany w kości udowej może być mocowany w niej w dwojaki sposób:
metodą cementową – kiedy to do zamocowania endoprotezy używany jest specjalny cement kostny,
metodą bezcementową – gdy używa się specjalnej endoprotezy o porowatej powierzchni (trzpienia i panewki), które umożliwiają wrośnięcie tkanki kostnej w strukturę endoprotezy.
Obie metody mają swoje wady i zalety – obecnie praktycznie w 99% mocowanie odbywa się bezcementowo, cement kostny używany jest wyłącznie w niestandardowych przypadkach. Etapem, który kończy zabieg jest rekonstrukcja tkanek miękkich, jest założenie warstwowego szwu rany operacyjnej, jałowego opatrunku oraz plastra.
Znieczulenie przed zabiegem endoprotezy
Operacja endoprotezoplastyki stawu biodrowego odbywa się w znieczuleniu podpajęczynówkowych (podanie leku poprzez iniekcję między wyrostkami kolczystymi kręgów kręgosłupa lędźwiowego) lub znieczuleniu ogólnym. To ostanie jestszybsze, łatwiejsze do wykonania obarczone jednak koniecznością uspania pacjenta oraz powikłań ze strony układu oddechowego w postaci między innymi podrażnień błony śluzowej gardła i tchawicy).
Jak chirurg dostaje się do stawu biodrowego? Tzw. dostępy operacyjne
Chirurg dostaje się do stawu biodrowego z jednego z kilku możliwych dostępów operacyjnych. W szpitalach, w których pracuję, operatorzy wykorzystują innowacyjny, mininwazyjny dostęp przedni. Posiada on zdecydowanie jedną główną zaletę w postaci nieprzecinania mięśni okolicy stawu biodrowego, jak to jest konieczne w innych dostępach np. najczęstszym dostępie tylno-bocznym, w którym dochodzi do odcięcia mięśni pośladkowych.
Dzięki temu dostęp przedni umożliwia niemal natychmiastową możliwość poruszania się pacjenta. Po powrocie na oddział ortopedyczny, osoba zoperowana jeżeli czuje się na siłach i ma chęci, może przy asekuracji fizjoterapeuty chodzić po korytarzu przy pomocy dwóch kul łokciowych.
Użyty dostęp operacyjny określany jest przez chirurga i warunkuje miejsce w którym przeprowadzane jest cięcie skórne ( w tym miejscu pozostanie blizna pooperacyjna).
Przygotowanie do zabiegu operacyjnego
Kwalifikacja do operacji przeprowadzana jest w trakcie konsultacji z lekarzem ortopedą, który wydaje pacjentowi skierowanie do szpitala, dzięki któremu pacjent może zapisać się w kolejce planowych zabiegów operacyjnych. Obecnie dzięki e-skierowaniom pacjent nie musi osobiście udawać się do sekretariatu Oddziału Chirurgii Urazowo-Ortopedycznej – wystarczy kontakt telefoniczny.
Osobiście sam często zapisuję pacjentów, ponieważ jest to dla mnie dużo prostsze jako pracownika pracującego w trzech szpitalach niż dla pacjenta, który często musi spędzać długi czas podczas wizyty stacjonarnej lub w oczekiwaniu na połączeniu telefoniczne.
Wracając do schematu przygotowania przedoperacyjnego.
Jeszcze przed wystawieniem skierowania ważne jest aby lekarz omówił planowany przebieg leczenia, odpowiedział na wszystkie pytania i wątpliwości pacjenta. Niezwykle istotne jest aby pacjent zrozumiał jak najpełniej istotę czekającego go zabiegu, dowiedział się o możliwych powikłaniach oraz przyjął aktywną postawę w procesie leczenia.
Badania dodatkowe przed endoprotezą
Oprócz badania fizykalnego u pacjentów, u których planowana jest operacja, wykonywane są również badania dodatkowe takie jak:
zdjęcie rentgenowskie (RTG obu stawów biodrowych porównawczo oraz RTG klatki piersiowej),
badania z krwi (morfologia, układ krzepnięcia, jony – sód i potas, kreatynina, mocznik, CRP, czyli białko ostrej fazy – nie zawsze wykonywane).
Należy wykonać badania, które poinformują zespół operacyjny (anestezjolog + lekarz ortopeda) o stanie zdrowia pacjenta. W zależności od chorób przewlekłych występujących u pacjenta wymagane są dodatkowe badania np. TSH/hormony tarczycy u pacjentów z zaburzeniami funkcji tarczycy, kontrole stymulatora serca jeśli jest obecny itp.
Kiedy zdecydować się na leczenie operacyjne? Cena zabiegu prywatnie
Jeszcze niedawno w leczeniu stawów biodrowych w przypadku zmian zwyrodnieniowych kwalifikowano do operacji biodra pacjentów, którzy nie mogli już praktycznie się poruszać. W takiej sytuacji dolegliwości były tak nasilone, że te osoby musiały codziennie przyjmować leki przeciwbólowe.
Osoby chore odczuwały bóle nocne oraz miały duże przykurcze mięśniowe. Obecnie tendencje oraz przede wszystkim badania wskazują, żeby operacje biodra przeprowadzać jak najszybciej tzn. aby uniknąć wtórnych zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie oraz stawach kolanowych.
Ile kosztuje endoproteza stawu biodrowego? Na NFZ i prywatnie
Zabieg jest bezpłatny w ramach finansowania przez NFZ, możliwe są obecnie też prywatne zabiegi komercyjne w okolicach Warszawy (koszt około 20 tysięcy złotych).
W takich przypadkach ważne, aby udać się na konsultacje do ortopedy w momencie, gdy pojawiają się dolegliwości bólowe.
Warto się skonsultować oraz uzyskać odpowiedź, czy te zmiany w okolicach biodra wymagają operacji lub czy możemy zniwelować ból przez odpowiednio zrealizowaną rehabilitację.
Operacja biodra konieczna jest u pacjentów, u których uszkodzenie chrząstki lub deformacja powierzchni stawowych są na tyle duże, że metody fizjoterapeutyczne nie pomagają zmniejszyć bólu i poprawić funkcjonowania.
Wskazówki dla pacjentów przed operacją – odpowiednie ćwiczenia
Niezwykle istotne jest osiągnięcie jak najlepszej kondycji fizycznej przed operacją. Specjalne ćwiczenia mające na celu wzmocnienie siły mięśni górnych partii ciała pozwolą łatwiej przystosować się do użytkowania kul łokciowych/balkonika po operacji, a trening mięśni nóg może skrócić czas powrotu do zdrowia po operacji.
Prawidłowa waga ciała
Osoby o prawidłowej wadze powinny ją utrzymać, natomiast u osób otyłych wskazana jest redukcja masy ciała co pozwoli zmniejszyć obciążenia endoprotezy po operacji.
Sanacja jamy ustnej
Nie jest to postępowania standardowe, jednak z całą pewnością uzasadnione medycznie. Przed operacją zaleca się wizytę u stomatologa i wyleczenie wszelkich chorób zębów i przyzębia, gdyż obecność patologicznych bakterii w jamie ustnej grozi przedostaniem się ich do krwi i w efekcie nawet infekcją w obrębie wszczepionego stawu.
Przedostanie się bakterii w obręb wszczepionej endoprotezy może spowodować zapalenie kości, które leczy się wiele lat, a w końcu może prowadzić do obluzowania endoprotezy i konieczności reoperacji i wymiany implantu.
Zaprzestanie przyjmowania niektórych leków
W trakcie konsultacji przed operacją lekarz udziela również instrukcji co do odstawienia lub nie leków przyjmowanych na stałe. Ważne jest aby powiedzieć o wszystkich stosowanych lekach, nawet tych bez receptym ponieważ mogą one niekorzystnie wpływać na przebieg operacji i późniejszego powrotu do zdrowia.
Rzucenia palenia
Jest korzystne w każdym momencie, jednak szczególnie przed dużą operacją jaką jest endoprotezoplastyka. Podjęcie takiego kroku może zmniejszyć ryzyko powikłań płucnych oraz przyspieszyć proces zdrowienia.
Organizacja opieki w domu po operacji
Przed wyjściem do szpitala należy poczynić przygotowania do powrotu do domu po operacji. Pacjent obciążony internistycznie w pierwszych tygodniach po operacji będzie najprawdopodobniej wymagał opieki i pomocy ze strony drugiej osoby w zakresie zmian opatrunku, przygotowania posiłku i transportu.
W domu powinno się zadbać o:
umieszczenie przedmiotów codziennego użytku w zasięgu ręki, tak aby nie trzeba było się po nie schylać ani sięgać wysoko,
przestawienie mebli tak aby nie stanowiły przeszkody w poruszaniu się po domu z balkonikiem i o kulach,
ewentualne nakładki na sedes celem zmniejszenia zgięcia w stawie biodrowym.
Co należy zabrać ze sobą do szpitala:
przybory toaletowe (szczoteczka do zębów, mydło, ręcznik),
kule łokciowe,
okulary (nie szkła kontaktowe),
aparat słuchowy,
wszystkie obecnie przyjmowane leki w oryginalnych opakowaniach, najlepiej z rozpiską nazw i dawkowania,
ważne numery telefoniczne / telefon komórkowy z wpisanymi kontaktami do bliskich osób,
niewielka ilość pieniędzy na drobne wydatki,
książkę/gazetę/laptop.
Powikłania po operacji
Mimo iż całkowita endoprotezoplastyka stawu biodrowego jest procedurą bezpieczną i stosowaną od wielu lat, zawsze należy się liczyć z możliwymi powikłaniami zabiegu. Najważniejsze z nich to ryzyko powstania zakrzepów krwi w kończynach dolnych.
Skrzeplina może następnie zostać porwana z prądem krwi i przedostać się do płuc, co może skutkować powstaniem groźnego powikłania jakim jest zatorowość płucna. Jakkolwiek zatorowość płucna występuje rzadko, to stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia i życia, gdyż może spowodować niewydolność oddechową i wstrząs.
Dlatego, pacjenci jeszcze w przeddzień zabiegu otrzymują profilaktykę przeciwzakrzepową, a następnie w każdej dobie hospitalizacji oraz po wyjściu ze szpitala.
Wśród innych powikłań należy wymienić miejscowo:
zakażenie w okolicy ran pooperacyjnych,
zapalenie stawu,
złamania okołoprotezowe,
powstanie blizn pooperacyjnych,
ograniczenie ruchomości stawu biodrowego i w końcu
obluzowanie protezy – co skutkuje utratą funkcji endoprotezy.
Inne możliwe powikłania związane są ze znieczuleniem:
ryzyko zaburzeń rytmu serca,
uszkodzenia wątroby czy też zapalenia płuc.
Czas pooperacyjny i rehabilitacja – kolejne dni i życie z endoprotezą biodra
Poniżej opisuję zalecenia dla pacjentów w stosunku do 3 dób następujących tuż po operacji. Już doba “zero” oznacza początek rehabilitacji i rozpoczęcie przygotowań do powrotu do normalnego funkcjonowania i życia z endoprotezą stawu biodrowego.
W szpitalach, w których pracuję, pacjent otrzymuje wsparcie w zakresie nauki poruszania się o kulach łokciowych, jak i jest uczony technik samodzielnego wchodzenia po schodach. Szczegóły poniżej.
Dzień zabiegu – doba „0” od przyjścia do szpitala
Już po powrocie z bloku operacyjnego rozpoczyna się kolejna część procesu leczenia, która ma na celu przygotować pacjenta do życia z nowym stawem biodrowym.
Jeżeli pacjent czuje się na siłach, a na oddziale jest dostępny fizjoterapeuta, nie ma przeciwwskazań żeby rozpoczął samodzielne poruszanie się o dwóch kulach łokciowych.
Dzień 1 – nauka chodzenia o kulach
W większości przypadków to właśnie wtedy pacjent rozpoczyna naukę przenoszenia ciężaru ciała za pomocą kul łokciowych pod bacznym okiem rehabilitanta. Najczęściej możliwe jest całkowite obciążanie. Otrzymuje wskazówki co do techniki wstawania z łóżka, brania prysznica.
Dzień 2
Pacjent uczony jest technik samodzielnego wchodzenia i schodzenia po schodach. W szpitalach w których pracuję jest to też dzień wyjścia pacjenta do domu. Pacjent otrzymuje:
zwolnienie lekarskie do pracy (o ile jest potrzebne), receptę na leki,
skierowanie na kontrolną wizytę w poradni oraz na rehabilitację, a także
zalecenia co do dalszego postępowania.
Lekarz prowadzący salę/dyżurny udziela odpowiedzi na wszelkie pytania i wątpliwości.
